Subscribe
Share
Share
Embed
Adı üstünde. Bir bakışta gündemdeki konuları uzmanlarla değerlendiriyor, arkaplana dair bir bakış sunuyoruz.
Merhaba, Anadolu Ajansı'nın hazırladığı bir bakışta podcast'ındasınız. Ben Betül Sümeyuz. Geçtiğimiz ay Türkiye Büyük Millet Meclisi Dijital Mecralar Komisyonu dijital telif gündemiyle toplandı, haberin ve dijital içeriklerin bir telif
Sertel Şıracı:sayılması hususundaki
Betül Sümeyye Us:taleplerin değerlendirilmesi ile yeni bir çalışma söz konusu. Anadolu Ajansı da bu konuda düzenlediği sempozyumlar ve raporlarla telif sorununun çözüme kavuşmasında öncülük ediyor. Bugün fikri haklar uzmanı avukat Sertel Şıracı'yla dijital telifi ve dünyadaki örneklerini konuşacağız. Sertel Bey hoş geldiniz.
Sertel Şıracı:Hoş bulduk, teşekkür ederim davetiniz için.
Betül Sümeyye Us:Biz teşekkür ederiz hocam. Şimdi dijital telif konusu, haberin telifini konuşarak başlayalım isterim. Bir haber ajansı olarak Anadolu Ajansı yıllık iki milyon üç yüz bin haber, fotoğraf, video, infografik birçok içerik üretiyoruz ama baktığınızda haber üretiyorsunuz, maliyetine katlanıyorsunuz ancak bu haberlerden asıl gelir elde edenler dijital platformlar oluyor. Tabii sadece gelir hususunda değil telif, intihal gibi aslında dijitalleşmeyle birlikte artan sorunlar da var. Bu noktada haberin kopyalanması ve ticari gelir elde edilmesinin önüne nasıl geçilebilir?
Betül Sümeyye Us:Mevcut düzenlemelerle bu ne kadar mümkün?
Sertel Şıracı:Evet, yani aslına bakarsanız çok önemli bir nokta burası bizim için. Çünkü gelir azalma dediğimiz noktanın başlangıcına baktığımızda internetin yaygınlaşmasından itibaren geldiğini görüyoruz. Yani iki binlilerin başından itibaren, işte son geçmiş olduğumuz yirmi beş yıl içerisinde ciddi bir gelir kaybolduğunu görüyoruz. Tabii daha önceki mecralar basılı yayıldı, elle alıyorduk. Gazeteyi, dergiyi vesaire, ki bugün onlar dahi dijital platformlarda olmadıkları sürece ayakta kalamakta zorlanıyorlar.
Sertel Şıracı:Tabii burada işin iki boyutu var. Biz o telif'i konuşacağız ama daha konsol bazı meselelerimiz de var. İşte burada eğer siz haberciliği, işte bu etik anlayışla üretmeye çalışan ve kurumsal üretmeye çalışan, işte etik kuralları olan, kendisine ait habercilik kuralları belirlemiş olan medya kuruluşlarından çıkartıp, işte bireysel ve sadece işte click almak için reklam almak için para kazanmak için üretim yapan mecralara ve kişilere ki bu da artık kurum konuşmaya başlıyoruz ve bireysel kişilere geçmiş oluyoruz İnsafına kalıyorsun. Tabii ki bu bireysel girişimi yapan herkes etik kurallarla hareket ediyor olabilir ama baktığımızda, karşılaştırdığımızda bunun yaptırımı oldukça düşük olabiliyor. İnoku karşısında bildiğiniz gibi hukuki bu içeriğin üretilmesi de birtakım temel konulara tabi.
Sertel Şıracı:Her önüne gelen gazete çıkaramaz dergi çıkaramaz vesaire ama herkes şu an bir kanal açıp bir haber sitesi kurup bir TV kanalı diyebiliriz belki bir bu tür sosyal medya mecralarına. Anında bunu gerçekleştirme imkanı var. Şimdi hal böyle olunca tabii ki bizim için bir kamusal menfaat tarafında haberin içeriğinin doğruluğu gibi tartışmamız da başlıyor. Yani teyit imkanlarınız kalmayamaya başlıyor ki hukuk burada nasıl tedbir almaya çalışıyor bu sefer? Dezenformasyonla ilgili çalışmaya başlamanız gerekiyor ve aslında bunların hepsi baktığımızda ortak kümeler hareket ediyor ama neticede, evet para konuşmamız gerekiyor.
Sertel Şıracı:Bir geçim kaynağı sonuçta. Bunlar profesyonel insanlar. O halde, işte bu yirmi beş yıllık geri çekilişin baktığınızda, bizim ülkemize gelene kadar kısımda buradan en büyük geliri elde edenler, işte işte dört-beş tane büyük sosyal medya devi var diyelim ya da internet devi bunlar. Hepimizin hesaplarının olduğu mecralar ve bu içeriklerin en kıymetçisi de haberler haliyle. Çünkü insanlar bilgi almak istiyorlar.
Sertel Şıracı:Bu çok temel bir hak. Bu bilgi alma, bilgiye ulaşma, habere ulaşma noktası çok temel anayasal haklardan bir tanesi ve o yüzden istisnaların da arasında yer alıyor telif hukuku açısından baktığımızda. Fakat dediğim gibi yirmi beş yıl içerisinde o kadar çok şey değişti ki, bizim bile Fikir Eser eserleri kanunumuz oldukça eski baktığımızda. Yani daha TRT'nin olmadığı zamanlar ne televizyon var ne başka hiçbir şey yok. Bunlar var ki şu an internet var.
Sertel Şıracı:Biz de şu an podcast'den bir yayın yapıyoruz. Hal böyle olunca, artık geldiğimiz nokta biraz çekilemez hale aldı. Gelir elde edemeyince ve daha çok geliri bu haber uyduranlar elde etmeye başlayınca buraya el atılması gerektiği ortaya çıktı. Tabii Batı ülkelerinden başlayan bir süreçten de konuşuyoruz burada. Çünkü daha organize hareket imkanı buldukları için bu bahsetmiş olduğumuz büyük devlerden önemli kurallar koydururlar ve dediler ki, örnek Kanada burada devreye girdi o örnek gösteriler genellikle şu an Google karşısında ve sistemin oturttu önemli bir gelir elde ediyor oradaki haber kaynakları Avrupa Birliği zaten bizim de şu an konuşmuş olduğumuz mevzuat değişikliği noktasında dijital tek pazar telif hakları direktif yayınladı iki bin on dokuzda ve artık o da yürürlükte.
Sertel Şıracı:Türkiye'ye geldiğimizde, biz Avrupa Birliği sürecinde olan bir ülkeyiz. Mevzuatlarımızı uyum sağlamamız gerekir. Biz de artık hem az önce bahsetmiş olduğum günlük hayattaki ihtiyaçlar, hem de bu mevzuatları ihtiyaçlar sebebiyle bu noktaya geldik.
Betül Sümeyye Us:Peki hocam, az önce siz de Kanada'dan, Avrupa'dan bahsettiniz ama bu dijital telif konusunda bilhassa yasal düzenlemelerde dünyada nasıl örnekler var, neleri görüyoruz? Biraz da bu kısmı konuşalım. Telif haklarıyla ilgili hem hukuki hem de cezai nasıl yaptırımlar öngörülüyor?
Sertel Şıracı:Şimdi az önce tabii cümle içerisinde istisna kelimesini kullandım. Çünkü haber almak bir hak olduğu için, evet, habercilik konusunda bir istisna meselesi vardı ama bizim şu an konuştuğumuz konu biraz da editoryal tohumlar da var. Yani örneğin bir dosya hazır diyebilirsiniz. Bir muhabir onu haftalarca takip eder, ne yapar? Bir habercilik haline getirir falan.
Sertel Şıracı:Bunların filmleri çekilir. O kadar kıymetlidir baktığınızda habercilik konusu. Böyle çalışılmış içerikler var. Bir de, evet, günlük bir yer, herhangi bir yerde bir vaka gerçekleşmiştir. Bunun haberinin verilmesi vardır.
Sertel Şıracı:Şimdi bu konuya baktığımızda, evet, insanların bu bilgiye erişmesi gerektiği için kismi istisnalar tanınmış durumda ama bunun da ötesinde, e tabii ki bir telif hakkı açısından, mali hakkı açısından baktığımızda bir habercinde, bir muhabirin de yazmış olduğu içerik çekmiş olduğu fotoğraf bizim için ki şu an video da eklendi buna malum. Yine her muhabir yanında bir de kamera kaydıyla bunu gerçekleştiriyor. Bunları tabii yan yana koyduksa belki her birisine Fikir Hasan Eser Kanunu kapsamında korunur diyemeyebiliriz sanat eseri niteliği olmadığı için ama bir yandan da özellikle metin üretimindeki muhabirlerin yazmış olduğu bu içerik ve yazılar elbette kanun kapsamını korumaya geliniyor. Özellikle bahsetmiş olan dosya çalışmaları, özel haber çalışmaları, bunun kapsamını değerlendirmek lazım. Bundan itibaren kopyala yapıştıra dönüyor.
Sertel Şıracı:Ya bırakınız haber içeriklerini, herkes birbirinin işte mesajlarını kopyalayıp kendi mesajı gibi yayınlayıp buradan bir takipçiye gidiyor. Düşünün yani herhangi bir bireysel kullanıcının dahi hedefi daha çok takipçiye ulaşmak, daha çok abone ve takipçi demek, daha çok para demek çünkü. Yoksa hiç kimse bunun peşinde koşmaz. Eşimdi bunu profesyonel hayatında uygulamaya çalışan insanları bir yere koyduğumuzda bir şey. Bir de üzerinde bu insanlara ortam yaratan, işte Anadolu Ajansı gibi ajanslar, işte haber kuruluşları, televizyonlar, radyolar falan yan yana getirdiğimizde çok önemli operasyon konuşuyoruz.
Sertel Şıracı:İşte bu önemli operasyonda gelir elde edememek elbette büyük problem. Şimdi bunun için varsınız, bunu da dönebileceksiniz. Şimdi bir noktada da tabii piyasa biraz acımasızlaşıyor. Reklam madem internetten daha çok reklam hastası da oraya kaymaya başlıyor. Oraya kayınca da bu sefer habercilik de oraya doğru kaymaya başlıyor.
Sertel Şıracı:Bu tabii benim doğrudan tartışma, hani tabii ki daha çok haber tarafından üreticilerin burada ifade etmesi gereken hadiseler bunlar ama baktığımızda bir problem. Şimdi biz niye koruyoruz peki Fikir Sanat Eserleri Kanunu'nun kapısının birtakım şeyleri? Derdimiz şu, teşvik etmek istiyoruz, Yani devam etsin üretmesine. Biz koruyalım ki o üretsin. Aslında biraz böyle gizli bir kanun koyan tarafla, devletle yani bu tür fikri hak geliştiricileri arasında gizli bir anlaşma var diyebiliriz.
Sertel Şıracı:Sen üret, ben de koruyacağım. Ormanın tabii belli bir süresi var, ayrı bir konu ama bir küçük de istisna tanımam lazım diyor devlet, hani özellikle haber konusunda. Herkesin o bilgiye erişmesi lazım ama bugün nasıl çözüyoruz bunu? Küçük bir haberden alıntı, altına kaynak göstermek şartıyla gibi birtakım çözümler geliştirdi aslında baktığınızda. Çünkü siz de böylelikle oradan bir link kaynak alıyorsunuz kendi web sitenize gibi.
Betül Sümeyye Us:Peki hocam, şimdi söz konusu bir hazırlıktan bahsettik. Dijital mecralar pozisyonunda yapılan hazırlık dijital telif yasası var. Hukukçu olarak siz bu konuda neler öngörüyorsunuz? Yani bu sorunun çözümüne yönelik nasıl bir yasal düzenlemeye ihtiyacımız var Türkiye'de?
Sertel Şıracı:Bir kere tabii ölçeklendirmek biraz zor bir konu. Bu yüzden dijital platformları konuştuğumuz için dijital platformları takip edilecek bir altyapıya ihtiyacımız var. Bugünkü uygulamaya baktığımızda, bu konu en çok iyileştirilen Google'dı malumunuz. Google'da bununla ilgili artık yayınlar da yapıyor, haber unvanı desteklediği ile ilgili ve orada da çeşitli portallar oluşturmuş durumda. Taci reklamdan nasıl gelir elde ediyorduk?
Sertel Şıracı:İşte, abi nedir? Web sitemize bir tane kod ekliyorduk. O kod üzerinden bir reklam gelir takibi yapabiliyorduk. Burada da, yine benzer şekilde, sizin bir haber siteniz varsa, haber sitenize eklemiş olduğunuz kod vasıtasıyla eğer orada bir hareket olması halinde, çeşitli iş modelleri söz konusu böyle gidecek. Şimdi uygulama böyle olduysa kuvvetle, muhtemelen bizim mevzuat düzenlememiz de yine bu tarafta, bu içerik üreticileri noktasında ödenmesi gereken bir bedel tarifesi oluşturması gerekecek burada.
Sertel Şıracı:Burada tabii ki meslek birliklerine burada görevler düşebilir. Çünkü bireysel olarak bunun takdimi kolay bir iş değil neticede. Bireysel olarak da takibinin sağlanması adına da sistemler, portalların böyle bir ortam yarattığını da biliyoruz açıkçası. Bu noktada hani çok kritik müthiş bir düzenlemeden ziyade zaten halihazırda olan bir Fikir senaryo kanunumuz var. Burada da bağlantılı haklar söz konusu.
Sertel Şıracı:Ne zaman teknoloji gelişti, birtakım gelişmeler oldu, mevzuat kendisini böyle güncelledi. Daha önce, örneğin bilgisayar programlarıyla ilgili yasamızda bir yer yoktu ama bilgisayar programlarının yaygınlaşmasıyla birlikte, fikir Ressandiseau Kanunu'a kendine yer buldu. Bugün de bu gelişme söz konusu. Artık dünyada ve Türkiye'de mevzuatlığını güncelleme zamanı geldi ki gayet hayatında o an akışını uyduk. Önce insanlar bir yere gider, teknoloji bir yere gider.
Sertel Şıracı:Sonra orayı düzenlemek gerekiyorsa düzenler. Bugün de buradayız. Ondan dolayı daha önceki alışkanlıklarımızla ama bir tanım yaparak, bu haberin ne olduğu, dijital tarafta yayın edecek haberlerin neler olduğu, bununla ilgili bir tanımlama yapılacaktır. Dediğim gibi zaten bizim için Avrupa Birliği'ndeki direktif bir yol gösterici olacaktır. Direktiften çok müthiş bir fark yaratılmayacağını düşünüyorum.
Sertel Şıracı:Karanindeyim orada da. O yüzden hani çok ekstra bir durum yok ama en azından artık bu büyük yapıların, çünkü bizim konuştuğumuz bireysel telif hakkı ihlalleri kim seçin bir anlam ifade yok. Tamam, haksızlık var. Ama bu büyük yapıların bundan gelir elde ederken asıl üretici kişilerin ve kurumların gelirleriniz problem değil. En azından toplu halde buna bir çözüm bulmuş olacak.
Betül Sümeyye Us:İnşallah diyelim. Peki hocam kaydımızı sonlandırıyoruz bu noktada. Evet kıymetli dinleyenler dijital telif, haberin telifini, fikri haklar uzmanı avukat Şertel süreciyle konuştuk. Değerli katkılarınız için çok teşekkür ediyorum.
Sertel Şıracı:Ben teşekkür ederim de arttığınız için teşekkür ederiz.
Betül Sümeyye Us:Anadolu Ajansı Podcast yayınlarımızı X platformunda AA SSD hesabında paylaşıyoruz. Bizi hangi mecradan dinliyorsanız abone olmayı unutmayın lütfen. Bir sonraki yayına dek hoşça kalın.