Subscribe
Share
Share
Embed
Podcastmaker Dide Vonk vraagt zich af óf en hoe kunst kan zorgen voor verandering. Zij spreekt met verschillende makers die vanuit sociale betrokkenheid manieren zoeken om blikken van hun publiek te verruimen. Ze betrekken bij hun projecten gewone mensen uit de samenleving, zoals jij en ik.
Dit is een podcast van het VriendenLoterij Fonds, geproduceerd door De Makers Podcast. De kunst- en cultuurinitiatieven uit de podcast hebben steun gekregen van het fonds.
Hier vind je elke twee weken een nieuwe aflevering van het derde seizoen én alle afleveringen van seizoen 1 en 2 van Wij zijn kunstenaar.
Kan kunst blijvende verandering teweegbrengen? Volg Wij zijn kunstenaar, dé podcast over kunst en mis geen aflevering!
Presentatie & editing: Dide Vonk
Audiodesign: Sonya Vos
Muziek: David Schwarz
Beeldmaker: Teddy Cornelisse
Meer over het VriendenLoterij Fonds: www.vriendenloterijfonds.nl
WZK3 afl 5 Transcript
Jan:
Het is anders toch een beetje alsof je zegt, oké, vrouwen willen meedoen in de kunstwereld, prima, maar dan geven we ze hun eigen musea, hun eigen ateliers, dan maken we een helemaal een parallel vrouwen kunstcircuit, tuigen we op.
Behalve dat de vrouwen dan wel minder geld krijgen, minder middelen en dat de mannelijke kunstenaars daar bijna niet komen kijken.
Dide:
Welkom bij Wij zijn Kunstenaar.
In deze podcast gaan we op onderzoek uit hoe en of kunst kan zorgen voor verandering. Mijn naam is Dide Vonk en ik spreek met kunstenaars die onze wereld kritisch bevragen.
Ze betrekken bij hun projecten gewone mensen uit de samenleving, zoals jij en ik.
Jonathan
Het maakt niet uit wat voor geaardheid je hebt, of je neurodivers bent, of je mag jezelf zijn.
Dide:
In tijden van polarisatie en onbegrip vraag ik me soms af, hoe komen we ooit weer tot elkaar?
Gelukkig hebben de makers en deelnemers die je zult horen daar wel oplossingen voor.
Simomo
Daarom maken mensen nieuwe dingen die nog nooit gezien zijn. Dat is omdat ze vanuit hun eigen weirdness en amazingness en individualiteit maken ze iets dat zo universeel is.
Dide:
De initiatieven uit deze serie hebben steun gekregen van het Vriendenloterijfonds.
Is het een illusie om te denken dat kunst echt iets kan veranderen?
Of maken deze projecten daadwerkelijk verschil?
Dat hoor je in Wij zijn Kunstenaar.
01:31-01:41
Dide:
Vandaag ben ik op bezoek bij No Limits Art Castle, opgericht door Jan Hoek.
Hallo, jij bent Jan.
De eerste kunstruimte in Nederland waarin alle mogelijke kunstenaars naast elkaar kunnen bestaan.
Een plek waar hokjes vervallen en iedereen als gelijke wordt behandeld.
Ze laten hier zien dat een radicaal inclusieve samenleving mogelijk is.
Lunch geluiden:
Heerlijk, echt lekker.
Dide:
En het is precies zo gezellig als het klinkt.
Voor we gaan opnemen mag ik aanschuiven bij de lunch.
Dan begint een vast ritueel van de maandag.
Jan:
Laten we het nou gewoon doen nu dat iedereen kort vertelt wat hij dit weekend heeft gedaan.
Stoppen, belangrijk.
Dide:
Na verhalen over festivals, raves, dates of juist hele dagen in bed, nemen Jan en ik
plaats in de werkkamer van Bruin, een van de kunstenaars hier. We zijn omringd door veel knalgele en rode kunstwerken.
En de grote hoofden van niemand minder dan Bassie en Adriaan.
Daarover hoor je later in deze aflevering meer.
Eerst vertelt oprichter Jan Hoek over de rituelen hier.
Jan:
Nou ja, zo hebben we wel een aantal dingen die we eigenlijk hier altijd meenemen, in ieder geval met het team. Dus ook als er een nieuwe stage golf er is met nieuwe stagiaires, dan beginnen we ook altijd met dat iedereen heel kort zijn eigen gebruiksaanwijzing kan vertellen.
Zo noemen we dat dan.
En dat doen we dan ook bij iedereen, zodat je eigenlijk niet alleen bij de meest neurodiverse mensen gaat zeggen van hey, die zijn anders.
Daar moet het anders mee.
En dat eigenlijk iedereen aangeeft van hey, ik raak soms overprikkeld en dan ben ik zo.
En dan lijkt het misschien alsof ik boos ben, maar dat ben ik niet.
Of ik ben eigenlijk heel verlegen en dan denken mensen soms dat ik arrogant ben.
Maar dat is dan eigenlijk niet zo.
Nou ja, gewoon dat iedereen dat soort dingen kan vertellen.
En ja, dan heeft iedereen zich ook gelijk kwetsbaar opgesteld.
Maar ja, ik denk ook als je een kunstinstelling bent die zich onder andere bezighoudt met neurodiversiteit en plaatsmaken voor andere stemmen die normaal niet gehoord worden, dan moet je dat niet alleen uitdragen in exposities, maar dan moet je dat ook echt zelf leven.
Dus ook intern toepassen en zorgen dat er echt ruimte is voor alle stemmen, inclusief kwetsbaarheden of dingen die moeilijker gaan.
Dide:
Voor we No Limits Artcastle induiken is het goed om het even te hebben over een aantal termen.
04:07-04:13
Je hoorde Jan het net hebben over neurodiversiteit, een brede parapluterm voor onderlinge verschillen in onze breinen.
Wijkt je brein af van de heersende norm, zoals bij autisme, ADHD, maar ook bijvoorbeeld bij Downsyndroom, dan ben je een neurodivergent.
Een andere term die ze hier graag gebruiken is ‘crip'.
Jan:
Dat is het zustertermpje van queer.
Dat gaat ervoor dat je lichaam of je geest crip is, dus met een kreukel.
Anders werkt dan volgens de standaard, maar ook dat dat voordelen heeft, dat dat ook een toevoeging is aan de maatschappij.
Ja, qua outsider art hebben we wel moeite mee. De term, omdat we toch wel denken dat dat een self-fulfilling prophecy wordt.
Als je dat maar outsider blijft noemen, dan gaan de reguliere plekken nooit het gevoel
hebben dat zij er iets mee moeten.
En ja, en crip en neurodiversiteit vinden we eigenlijk de leukste termen.
Maar ja, dat slaat dan bijvoorbeeld weer niet op kunstenaars met een dakloze achtergrond met wie wij wel werken.
Dus het is ook wel fijn dat er niet één woord is wat alles omvat, want dan denk je ook dat je klaar bent en we zijn nooit klaar.
Dide:
Hoe ontstond No Limits Artcastle?
Jan:
Ik heb gestudeerd aan de Rietveld, maar paste daarvoor ook altijd al op op Bruin. Bruin is een jongen die woonde met mij in de buurt en ik paste altijd op hem en zijn broertjes.
Maar omdat Bruin ook een beperking heeft, dat vindt hij een fijner woord dan het woord
Downsyndroom, bleef ik maar op Bruin passen.
En dan waren we altijd dingen aan het maken.
En toen ging ik naar de kunstacademie en op de kunstacademie leerde ik dat je als goede
kunstenaar moet proberen al je wilde plannen gewoon zo radicaal mogelijk uit te voeren.
En toen wou Bruin ook kunst gaan maken of in ieder geval al zijn radicale plannen zo
radicaal mogelijk uitvoeren.
05:55-05:57
Dide:
Want hij zag dat bij jou.
Jan:
Ja, wij waren altijd samen aan het maken en ik denk dat hij zit gewoon ook vol met plannen altijd. En toen kwam hij ook op een soort zorg kunst atelier terecht die daar helemaal niet dat helemaal niet kon faciliteren, waarin het eigenlijk juist heel strak was.
Daar leerde hij vooral als je hier zit moet je tekenen en dan moet je op je stoel blijven zitten en dan mag je niet dansen en zingen. En dat is voor heel veel andere mensen gaf dat heel veel rust.
Maar Bruin werd daar helemaal gek.
Die wou gewoon allemaal die wou bijvoorbeeld de nieuwe Michael Jackson worden.
En dat kon allemaal niet.
Dus toen heb ik hem in mijn studio genomen en toen werkte ik vooral nog ook dus zelf
als kunstenaar. En toen was dat zo leuk om samen op één plek te zitten en een soort één team te zijn en om daarmee zo je wereld te verbreden en onze werelden samen te brengen. Dat we ook een stichting zijn begonnen waarin we ook andere mensen als mij en Bruin koppelen en in de kunstwereld brengen.
En ja, zo is een beetje deze organisatie begonnen.
Dide:
Ja, dus dat begon eigenlijk met jou en Bruin.
Ja, toen merkte je dit werkt.
Jan:
Ja.
Dide:
En kwamen er toen meer mensen op jullie af of hoe is dat toen groter geworden?
Jan:
Nou, het is niet alleen dat je merkt dit werkt.
Het is ook dat je ziet op zo'n atelier waar Bruin zit, zitten nog veel meer eigenlijk hele
talentvolle mensen die eigenlijk zo weinig gezien worden. En dat naar die kunstenaars in die ateliers, maar eigenlijk ook naar heel veel kunstenaars met een beperking buiten de zorg ateliers wordt gewoon niet zo gekeken.
Dus ik zag ook opeens wie we allemaal niet zien.
Dide:
Jan blijft op zoek naar meer kunstenaars die nu onzichtbaar zijn in het kunstsysteem of
niet op hun plek zijn in zorgateliers.
Hij koppelt ze aan reguliere kunstenaars om samenwerkingen of exposities te starten.
Deze expo’s vinden het hele jaar door plaats in hun eigen ruimtes bij Sexy Land World in Amsterdam-Noord.
Jan:
Eigenlijk waar wij specifiek voor zijn, is dat wij een verbinding willen maken tussen
de reguliere kunstwereld en alle kunstenaars die daarbuiten vallen. En wij zeggen eigenlijk van ja, we willen eigenlijk de meest originele kunstenaars uit het reguliere circuit en daarbuiten samenbrengen en ook veel meer dat dat ingeweven wordt.
Dide:
Waarom wilden jullie die werelden samenvoegen?
Jan:
Ja, omdat het eigenlijk krankzinnig is dat dat niet gebeurt en dat dat nog moet.
Het is anders toch een beetje alsof je zegt in de jaren zestig, vijftig van oké, vrouwen
willen meedoen in de kunstwereld, prima. Maar dan geven we ze hun eigen musea, hun eigen ateliers, hun eigen kunstbladen.
Dan maken we een helemaal parallel vrouwen kunstcircuit. Tuigen we op.
Behalve dat de vrouwen dan wel minder geld krijgen, minder middelen en dat de mannelijke kunstenaars daar bijna niet komen kijken.
En als ik dat voorbeeld geef met vrouwen, dan klinkt dat krankzinnig, maar eigenlijk
is het natuurlijk even krankzinnig dat we dat doen met kunstenaars met een beperking.
Dide:
Ook spreek ik met adjunct hoofddirecteur Mohamed Boujarrah, oftewel
Simomo:
Ik ben Simomo Bouj, ik ben 35 jaar, Belg-Marokkaan.
Dide:
Simomo Bouj. Zo'n vier jaar geleden stapte hij voor het eerst binnen bij No Limits Artcastle.
Simomo:
Ik ben eigenlijk ook danser.
Dat is vooral mijn focus, is beweging. Ik was begonnen toen ik 17 was met hiphop.
En toen ik 21 was ben ik naar Antwerpen gegaan, gewoon een leuke conservatorium van hedendaagse dans.
Dide:
Na zijn dansopleiding volgt Simon Bouj een masteropleiding waarin beeldende kunst en
dans samenkomen. En wordt hij de go-to persoon om hiphoppers te coachen die theatervoorstellingen maken. Hij spreekt dus vele artistieke talen.
Simomo
En dat was dan vijf jaar geleden, ben ik verhuisd naar Nederland.
Jan Hoek leer ik kennen, wij zijn vrienden geworden.
Tijdens corona, ja als performer had ik gewoon niks.
Dansers moeten gewoon binnen blijven.
Maar Jan mocht wel zijn studio open hebben.
Dus hij nodigde mij uit om met Bruin te komen dansen.
En te zien en ook gewoon te helpen waar kan.
Dide:
En wat was jouw eerste indruk toen je hier binnen kwam?
Simomo:
Het was een soort van zoeken, alles was mogelijk.
Pure vrijheid, daar hou ik van.
Zo van, hé kom gewoon, we weten niet wat we gaan doen, maar we doen wel iets.
Ja en wat ik ook wel voelde was een directe interesse naar mij toe, ook als kunstenaar.
Dus niet van, hé kom naar deze studio en vind je plek.
Maar meer, kom naar deze studio en ik had duizenden vragen die op mij werden gegooid.
Van, wat doe je, wat ben je, wat…
En ook ineens dan direct een soort van, iedereen die mee wou denken over wat een danser bijvoorbeeld tijdens de corona periode kan doen.
Dide:
Ook wordt hij host bij de exporuimte in Sexyland. Hij doet onderzoek en zorgt dat ze ook daar neurodivergente mensen aan kunnen nemen als host.
Nu is hij bezig met het cureren van een eigen expositie, Boujloud.
Simomo
B-O-U-J L-O-U-D, Boujloud.
Zal ik het uitleggen?
Dide: Ja, vertel.
Simomo
Dat is wat ik jou ten juiste zei, een soort van 'woe, waar begin ik?'
Eerst en vooral, Boujloud is een ritueel dat al bestaat in Marokko, al jarenlang.
Het is een inheems Arabisch-Islamitisch ritueel dat rond een periode van tien dagen, acht dagen na de grote offerfeest, dus de feest waar de schaap of de geit, welk dier ook, religieus geslacht wordt.
Die dagen daarna worden al die huiden verzameld en gaan mensen, dus jongeren, die huiden nadoen en zichzelf kleden.
Een beetje een equivalent van Halloween.
Het is een dag waar mensen zich omkleden en die ritueel naleven.
Een soort van half mens, half dier, Satan-achtige geit met horens.
Dide:
Dit is gewoon een bestaand ritueel?
Simomo: Ja, deze bestaat al...
Ja, dat is een inheems-achtige Amazigh traditie.
Maar hoe je het nu ziet in Zuid-Marokko, is dat als je de foto's ziet en je googelt 'Boujloud’, het is heel interessant hoeveel drag-esthetic je daar ook in ziet.
Dus echt jongeren die zich… Magnifiek make-up, juwelen, gekleed samen met die vachten. Ik zie ineens heel veel identiteiten die samenkomen onder deze feestdag. Dat vond ik fascinerend. Dat toonde ook heel veel de queerness die daar al is, die daar al bestaat.
Dide:
Queerness staat voor Simomo niet alleen voor met wie je het bed deelt.
Zijn definitie gaat over anders zijn dan de norm.
Stel je een ruimte voor vol met mensen, waarin één iemand een hoofddoek draagt.
Dan is die persoon voor hem de queer in de ruimte.
Ook Boujloud staat symbool voor queer.
Simomo:
Het woord komt van 'Abu' is meester, heer van, vader van.
En 'jloud' is huid.
En omdat de Boujloud al die huiden van die geiten, van die schapen, worden gebruikt,
is een soort van meester van huid.
Voor mij is dat ook een andere definitie van wat vandaag de queer is.
Als je over huid kan nadenken, dat is een soort van identiteit.
We hebben verschillende huiden. Een ander woord daarvoor is 'codeswitching'.
Een soort van, als ik met deze groep zit, dan praat ik zo.
Praat ik met deze groep, dan praat ik zo.
Dus ik voel dat wij allemaal mensen zijn die al heel veel huiden hebben.
En de meester van de huiden, dat zijn de queers.
Dat zijn de mensen die al geaccepteerd hebben dat ze niet in één huid passen.
En dat zij eigenlijk moeten navigeren tussen huiden.
Dus op die manier ben ik ook aan het kijken naar deze expo.
En dan nodig ik ook kunstenaars die deze soort van multi-huidleven hebben.
Dide:
Tijdens de expo is werk te zien van uiteenlopende kunstenaars uit Zuidwest-Azië en Noord-Afrika.
Ook zijn er regelmatig geweldige live performances.
Dus als je dit voor eind december nog hoort, ga er zeker even langs.
Dide bij Jonathan:
Ja, ga vooral verder, want wat ben je aan het maken?
Jonathan:
Ik ben nu bezig met een jasje.
Dide:
Ondertussen is Jonathan voor me gaan zitten.
Met in zijn armen nog een jasje waar hij de laatste hand aan legt.
Voordat hij huiskunstenaar was bij No Limits Artcastle, maakte hij kunst bij zorgatelier Herenplaats.
Maar hij miste iets.
Jonathan:
Jan is eigenlijk iemand die vooral kijkt naar wat is je persoonlijke talent.
In vergelijking met Herenplaats was dat eigenlijk meer je werk vanuit één soort techniek. Veel maken, veel observeren en veel de traditionele manier van kunst maken.
En bij Jan kon ik juist meer wat ik heel graag wou doen experimenteren.
Wat kan ik en wat vind ik leuk? Wat is je talent?
Je gaat met elkaar om op een soort familie manier en niet van jij bent de cliënt en ik ben de zorgaanbieder.
En eigenlijk wat ze ook zeggen is ze zoeken nieuwe supersterren in plaats van iemand met een beperking.
Als jij bijvoorbeeld een wereld hebt dat jij denkt ik wil popster worden, dan kan je popster worden.
Ze gaan mee in je belevingswereld.
Dide:
Hij legt uit wat neurodiversiteit voor hem betekent.
Jonathan:
Neurodiversiteit voor mij betekent eigenlijk van, kijk bij mij kan je het niet zien.
Dus mensen gaan het vaak, omdat ik slimmer klink dan ik daadwerkelijk ben.
Dat is ook een bepaalde overlevingsmodus geweest.
Maar dat is ook gelijk mijn talent geweest.
Doordat ik veel duidelijker kan benoemen wat ik echt wil in het leven.
Ik heb totaal geen moeite mee dat mensen weten dat ik autisme heb.
Alleen ik vind niet dat je er per se naar moet handelen.
Want ik ga ook niet een ander behandelen naar zijn label.
Dide:
Jonathan heeft al een aantal samenwerkingen gedaan hier met kunstenaars.
Van kostuums maken voor het Nationale Theater, tot een talkshow en het maken van maskers.
Op dit moment is hij bezig met een nieuw project van de grond te krijgen.
Samen met fotograaf Menko van Candy Cloud. Een inclusief castingbureau waar Jonathan model is.
Jonathan:
Het project wat ik met Menko wil doen is vooral fotograferen van fetisje.
Maar dan ook op een kunstzinnige manier.
Maar niet alleen op wat veel mensen kennen op een pornografische manier.
Ik wil eigenlijk een beetje de mensen nu uitdagen in mijn aankomende projecten.
Om vooral te kijken naar wat is het talent achter de persoon.
En niet alleen iets veroordelends over iemand te zeggen.
Maar ook gewoon verder te kijken.
En toen zei ik, als Menko nou mij bijvoorbeeld fotografeert in een puppymasker.
En ook anderen bijvoorbeeld fotograferen.
En dat we dan zo een tentoonstelling kunnen doen.
Dat ligt ook weer in de lijn met wat ik nu leer in mijn dagelijks leven.
Is van, je hoeft niet te voldoen aan de norm.
Maar soms moet je ook de norm zo buigen dat het ook iets van jou wordt.
Ik wil eigenlijk laten zien dat we wel worden gedoogd.
Maar soms niet worden geaccepteerd.
En ik wil juist dat er een acceptatie komt.
Maar meer dan ook op een kunstzinnige manier.
Dus dat mensen via de kunst worden uitgedaagd om hun voordelen opzij te zetten.
En dat probeer ik dus in mijn volgende projecten ook te doen.
Is van, zie mij en accepteer me zoals ik ben.
Dide:
Jan zoekt regelmatig samenwerkingen op met grote kunstinstellingen.
Is de welwillendheid daar om samen te werken?
Jan:
Meestal wel. Ik bedoel, al die mensen die met ons willen samenwerken.
Daar is de welwillendheid er heel erg.
En ja, ik bedoel, in principe juicht iedereen het toe.
Maar in de praktijk zijn dingen wel heel moeilijk.
En daarmee zeg ik niet dat iemand iets verkeerd doet, zeg maar.
Maar het is wel, ik bedoel, we krijgen ook wel subsidies niet.
En dan weet je eigenlijk nooit, bijvoorbeeld onze...
Ja, we zijn twee keer positief gehonoreerd voor een vier jaren regeling van het Mondriaan Fonds.
Dide:
En voor de duidelijkheid, positief gehonoreerd betekent hier goede aanvraag,
maar valt onder de zaaglijn, want er is te weinig geld.
Jan:
Tegelijkertijd denk ik ook dat er nog wel in de hele fondsenwereld best wel wat validisme is. En er dus gewoon ook wel heel veel criteria zijn die heel erg voor de refugiere kunstwereld zijn opgesteld.
En die uiteindelijk heel nadelig uitwerken voor de kunstenaars waar wij ons mee bezig houden.
En dat toch ook in commissies en hoe dat in het grotere geheel werkt.
Het vaak toch ook wel twijfels is of de kunst die bijvoorbeeld kunstenaars met een beperking maken, of je dat wel echt kunst moet noemen, of je dat wel echt in de grote musea moet tonen.
En ik denk dat dat wel ook een soort dilemma is wat in de hele kunstwereld speelt.
Van ja, we willen wel, maar de ruimte die we kunnen vrijmaken is na een tijdje ook op.
En nu lijkt het soms alsof die steeds op is op het moment dat de kunstenaars met een beperking aan de deur kloppen.
Dide:
Ja, het is natuurlijk ook zo, de kunstwereld is heel vol en er is niet altijd ruimte voor iedereen.
Jan:
Nee, maar daarin zou je willen dat mensen gelijke kansen krijgen.
En die kansen zijn nu niet gelijk. Het is voor kunstenaars met een beperking vaak niet mogelijk om op een kunstopleiding te komen.
Subsidieaanvragen liggen hoger omdat er meer geld nodig is als je ook een zorgvraag hebt. En ook door vooroordelen trek je vaak aan het kortste eind.
Dat is ook waar zwarte kunstenaars heel lang tegen aangelopen hebben.
En vrouwelijke kunstenaars, dat eerst bij de vrouwelijke kunstenaars de mannen zijn.
En nou, dan moeten ze eerst maar even gewoon diezelfde stoere mannelijke onderwerpen weten te schilderen en stoppen met dat soort huiselijke tafereeltjes.
En met de kunstenaars van kleur, die werden ook eerst heel vaak gewoon maar automatisch naar het Tropenmuseum doorgestuurd.
En dan zeiden ze van, ja, maar het voldoet toch niet aan onze standaarden?
En daarbij hebben de fondsen toch wel na een tijdje gezegd van, hé, hier hebben wij wat blinde vlekken.
We moeten dit anders gaan beoordelen en we moeten ook extra ons best gaan doen om te zorgen dat iedereen evenveel kansen krijgt.
Dide:
En wat zie jij voor verandering bij zowel de neurodiverse kunstenaars of de verschillende soorten kunstenaars eigenlijk allemaal die je hierbinnen krijgt?
Wat doen deze projecten met hen?
Jan:
Nou, wat ik sowieso als verandering zie, is dat eigenlijk de hele nieuwe generatie van alle kunstenaars wat wij doen, veel vanzelfsprekender vindt.
Dus als je kijkt naar alle Gen Z'ers en alle jonge mensen en of ze gewoon ook,
ja, ik bedoel begrippen als neurodiverse en crip spelen daar veel meer.
Je ziet ook dat bij de jongere kunstenaars met een beperking, dat die ook veel activistischer zijn en zich ook veel minder in een hokje laten duwen.
Dide:
Dat ze ook voor zichzelf opkomen.
Jan:
Ja, en dat ze veel mondiger worden in wat ze willen.
En dat ze, nou ja, al de hele term 'outsider art', dat is gewoon toch ook gewoon heel lang een label, wat mensen zonder beperking op alle kunstenaars buiten de gevestigde kunstwereld hebben geplakt.
En dat nu veel meer kunstenaars zelf ook opstaan en die zeggen, ik vind dit geen prettig label voor mijzelf.
Ik wil zo niet genoemd worden en ik wil het ook niet zijn.
En misschien ben ik dakloos of misschien heb ik een hoofd dat anders werkt, maar ik wil gewoon volwaardig mijn plek en niet als outsider.
Dide:
Wat zijn nou de grootste lessen die jij hebt geleerd hiervan?
Jan:
Ja, de tijd nemen.
Dat vertrouwen winnen in elkaar heel belangrijk is.
Dus dat je dit werk niet kan doen zonder dat je elkaar en elkaars kwetsbaarheden eerst leert kennen.
En dat dat voor werk moet komen.
Als je gewoon gelijk aan de slag gaat, dan gaat het eigenlijk altijd mis.
Maar ik denk eigenlijk dat dat een les is die we met deze groep leren, maar die voor overal zou moeten gelden.
Ik denk eigenlijk dat dat op de Zuidas ook veel fijner is. Als alle advocaten, voordat ze gelijk een vergadering ingaan, eerst bij elkaar benoemen wat hun handleiding is en waar hun kwetsbaarheden zitten.
En dat iedereen elkaar dan veel meer als mens gaat zien en die plekken veel veiliger gerund gaan worden.
Ja, maar bij ons moet dat.
Iedereen heeft natuurlijk een handleiding en is ook een mens naast dat hij werkt.
Het is gewoon dat in andere werkomgevingen kan je met z'n allen doen alsof dat niet zo is en daar gewoon heel hard overheen denderen.
Maar eigenlijk is dat nooit gezond.
En ik denk dat je, ja, als je hier een tijdje werkt, je dat wel heel snel ziet.
Dide:
Was dat nieuw toen je hier kwam om te werken met neurodiverse kunstenaars
of kunstenaars die op een andere manier buiten de norm vallen? Moest je daar aan wennen?
Simomo:
Ik had echt een achtergrond om te werken met mensen die niet horen in de ruimte waar we werken. Soms is het workshops geven aan niet-dansers. Ofwel zit ik met een hiphopdanser in een theaterhuis. Ik ben altijd al een aanpasser geweest.
Iemand die de andermans taal wil leren en andermans taal wil spreken
zodat ik een stap verder kan maken met die persoon.
Ik ben niet een leerkracht.
Dat is iets dat ik altijd zeg.
Ik probeer altijd in elke ruimte een kunstenaar te zijn, een maker, een artiest.
En een artiest is geen leerkracht.
Dat is iets dat ik altijd zeg.
Zelfs als je nog nooit hebt gedanst, je kent je lichaam nog altijd beter dan mij.
Dus je bent altijd een meester als je voor mij zit.
Ook als je een autisme hebt, als je Downsyndroom hebt.
Je bent voor mij altijd een soort van meester van je eigen lichaam, van je eigen denken.
Ik ga gewoon proberen een manier jouw denken en jouw taal te snappen, zonder dat ik mijn taal moet kleineren.
Dat vind ik heel leuk bij No Limits, dat dat altijd ruimte voor was. Ik mocht direct al met Bruin op hetzelfde niveau werken. Gewoon als twee kunstenaars.
Dat vind ik sterk, want zo respecteer je elkaar. Echt.
Dide:
En zou je zeggen dat je in de afgelopen jaren dat je hier hebt gewerkt, heb je een soort verandering doorgemaakt zelf?
Simomo:
Ja, een verandering, een enorme verandering in het soort van mezelf serieus nemen als maker. Als kunstenaar, de noodzaak daarin.
En dat is denk ik wat interessant is voor de jonge makers die bij ons komen.
Is die aspect van gewoon doen. De editing gebeurt nadat je het gedaan hebt.
Ja, niet voor of na. Die wildheid en 'why not', dat dat van voorzit in je gedachten.
Vertrouw op jouw persoonlijke fascinatie.
Dide:
Een goed voorbeeld daarvan is het verhaal van Bruin.
Jan:
Bruin wou altijd de nieuwe Michael Jackson worden.
En daarvan dacht zelfs ik van 'Ja, maar Jezus, ik weet niet hoe ik dat voor elkaar moet krijgen. Ik weet en niks van muziek.’ En je kan wel dansen en hebt ook wel een soort ‘schwung’, ster allure, maar je kan echt niet zingen.
En dat zelfs ik toen een beetje dacht van 'Tja, ik weet niet of dat wel kan.'
En de familie dacht al helemaal van niet.
Maar Bruin heeft toen gewoon net zo lang doorgezet totdat we dachten, nou ja, Britney Spears kan of Madonna, zonder mensen te willen beledigen.
Die hebben soms ook wel wat versterkertjes nodig op hun stem en wat vervormertjes en wat productie.
En toen dachten we, we gaan het gewoon proberen. Top 50.
En nu heeft hij zijn eigen album uit en had hij in de Melkweg opgetreden voor de zomervakantie.
En heeft hij een eigen clip.
En ja, dat was zo'n succes en zo mooi geworden.
Dide:
En nu is Bruin alweer bij een volgende fascinatie.
Eén die hier in zijn werkkamer duidelijk voelbaar is.
Bassi en Adriaan.
Simomo:
En dan daar komt voor mij echt de kunst.
Als jij bijvoorbeeld Bassi en Adriaan zo goed vindt en zo belangrijk vindt, dat is jouw schaal, dat is van schoonheid, is Bassi en Adriaan is die geel en rood, dan gaan wij jou helpen om dat geel en rood tot het niveau te trekken dat jij wilt.
En als we op dat niveau geraken, dan gaan we een kritisch editen.
Wat maakt deze goed en wat maakt deze minder sterk?
Hoe moeten we het presenteren?
Het zijn die dingen, daar is waar we dan ook in begeleiden.
Want meestal wordt die idee van Bassie en Adriaan al aan de kant gegooid,
omdat het Bassie en Adriaan is.
En het Stedelijk Museum geeft geen fuck om Bassie en Adriaan.
Snap je? - Ja, absoluut.
Maar dan die schaal van waarde ligt dan weer daar, bij hen.
Dide:
En dat is dus ook iets wat je zelf nu misschien aan het doen bent?
Simomo:
Ja, dat doe ik zelf. Ik neem mezelf serieuzer.
Als een idee bij mij opkomt, dan gooi ik hem niet aan de kant, want het feit dat het als idee opkomt, is al iets. Dus zo, en ik denk dat heel veel kunstenaars waar wij naar opkijken, zo zijn. Daarom maken mensen nieuwe dingen die nog nooit gezien zijn,
is omdat ze vanuit hun eigen weirdness en amazingness en individualiteit maken ze iets dat zo universeel is. Dat zijn mensen die echt gewoon in hun eigen zijn gegaan.
Dat zie ik en dat herken ik in 'No Limits'.
Ja, en soms raak je iets, soms raak je niet iets.
Jonathan:
Ja, ik heb in het verleden echt geworsteld met 'Doe ik het wel goed?'
'Ja, is dit het eigenlijk wel?' Waardoor ik heel onzeker werd en waardoor ik ook het idee kreeg dat ik niet per se hier op deze wereld hoor. En toen ik Jan leerde kennen, toen dacht ik opeens 'Oh, maar ik kan dit nu gaan uitproberen.'
En dat merkte ik ook in mijn kunst.
Ik kan wel continu blijven concentreren op alleen maar pen-tekeningen maken, maar op een gegeven moment gaan mensen toch vragen 'Wat doe jij eigenlijk nog meer naast pen-tekeningen?'
Dide:
Ga je zelf misschien meer willen?
Jonathan:
Nou, niet zozeer meer willen, maar ik denk meer zien wat ik kan.
Door die twee samenwerkingen met de sterren en door Carly Evenaard heb ik geleerd vooral niet te kijken naar de norm, maar vooral te kijken naar 'Wat vind ik zelf fijn?'
En op je eigen tempo ontdekken.
En als mensen je in een hokje willen drukken, dan is het niet aan mij om dat te vinden.
Dat is meer aan degene die de kunst bekijkt.
Ik ben niet de baas over hoe iemand de kunst ervaart.
Je kunt niet het publiek bepalen.
Het publiek bij Sexland en No Limit Art Castle wordt eigenlijk door zichzelf bepaald.De mensen die de kunst zien, zijn vaak mensen die je nooit ergens anders ziet.
En ik hoop ook in de toekomst meer te kunnen organiseren in de zin voor mensen met of zonder beperking.
En dat er ook evenementen zijn waar iedereen gewoon samen kunst bijvoorbeeld maakt. Dat die werelden gewoon meer bij elkaar komen en dat het helemaal niet uitmaakt of je nou hetero bent, homo, of dat je in een rolstoel zit of neurodivers bent.
Ik wil dat gewoon steeds meer gaan uitdragen.
Jan:
Kunst kan laten zien hoe de wereld ook kan zijn.
Dus ik denk dat dat een van de redenen is waarom er zoveel, vooral in de kunst, inclusiviteit heel erg begint vaak en dan hopelijk vaak de wereld volgt. Omdat je dan eigenlijk een soort vergezicht mogelijk maakt van, kijk, mensen met een beperking en mensen zonder een beperking kunnen heel goed samenwerken en in één wereld leven.
En dat is ook een van de redenen waarom ik de kunst zo veel in de kunst doe.
Dat kunst samenwerken en in één wereld leven en die hoef je niet helemaal te scheiden.
Want dat kan je met kunst laten zien en daarvan hoop je dan dat het door de rest van de wereld overgenomen kan worden. Maar kunst mag ook gewoon heel mooi zijn.
Maar kunst mag juist ook bestaande smaken en tradities en hoe je dingen doet uitdagen.
Kunst kan ook een manier zijn om verhalen te vertellen die anders niet verteld kunnen worden. Ja, zo zijn er zoveel definities van kunst die ik belangrijk vind.
Dide:
Geloof je dan dat kunst iets in gang kan zetten of iets kan veranderen?
Jan:
Ja. Ja, en ik geloof dat we nooit op kunst moeten plakken dat het moet.
Want ik vind het fijne van kunst is dat het niks moet, maar het kan wel.
En ik geloof ook wel echt met wat wij doen dat dat gebeurt.
Dus al het idee dat, nou ja, ook al krijgen we al die structurele subsidies niet, maar dat Bruin laat zien dat hij de Melkweg kan uitverkopen en een eigen album kan maken en dan in de Telegraaf en in alle grote kranten staat als een nieuwe superstar, die ook nog neurodivers is op een manier zoals we dat nooit eerder gezien hebben.
Dan heb je wel een soort voorbeeldrol die je nog niet eerder had, waarvan ik denk dat dat weer inspirerend kan zijn voor heel veel andere mensen.
Dide:
Wat hoop je dan misschien over een paar jaar hoe dat eruit ziet?
Jan:
Ja, veel gemixter.
Het is ook echt leuker, ook als je bij ons op de openingen komt en je ziet zo mensen in een rolstoel en mensen met Downsyndroom dansen met drag queens en met jonge ravers en met oudere kunstprofessionals.
En dat loopt allemaal door elkaar heen. Dan ja, ik denk als je dat ziet, dat je dan gelijk wel denkt van oh, het is toch wel echt leuker als de hele kunstwereld er zo uitziet.
Dide:
Dank voor het luisteren naar Wij zijn Kunstenaar.
Dank Jan, Simomo Bouj, Jonathan en iedereen bij No Limits Artcastle.
De volgende en laatste aflevering van dit seizoen gaat over Het Gesprek, een voorstelling van theatermaker Jurrien van Rheenen over de bijstand.
Samen met het publiek, ervaringsdeskundigen en ambtenaren wordt er kritisch gekeken naar het bijstandsbeleid.
Hoe zou een beleid eruit zien dat is ingericht op basis van vertrouwen in plaats van wantrouwen?
Daarover volgende keer meer.
Abonneer je op Wij zijn Kunstenaar om niks te missen.
Deze podcast is een productie van de Makers Podcast en werd gemaakt door mij, Dide Vonk.
De muziek die je hoort is van David Schwarz en de audiomixage is gedaan door Sonya Vos.
De initiatieven die belicht worden in de podcast krijgen steun van het Vriendenloterijfonds. Mogelijk gemaakt door de deelnemers van de Vriendenloterij.
Meer weten over de mooie projecten die zij ondersteunen?
Ga naar vriendenloterijfonds.nl