Abonneren
Delen
Delen
Embedden
Welkom bij Rust in je Hoofd, de podcast van Meditation Moments. In deze podcast spreekt Michael Pilarczyk met bekende gasten en toonaangevende experts over mentale gezondheid, zingeving, meditatie, persoonlijke ontwikkeling en…. het leven zelf.
We krijgen denk ik door de maatschappij veel
te horen.
Je bent nog niet goed hierin en je
bent nog niet goed daarom.
En dit is ook een reden om jezelf
nog niet te kunnen accepteren.
Omdat we bepaalde dingen nog niet bereikt hebben.
Omdat we nog niet rijk zijn of een
sportauto hebben of een fijne relatie hebben op
onze dertigste.
Je komt ook met een bepaald genenpakket de
wereld in.
Dat je mogelijkheden geeft voor bepaalde dingen, maar
je ook beperkt in andere dingen.
Je komt ook met een familiehistorie de wereld
in.
En misschien ook wel met sociaal-economische omstandigheden.
Daarbinnen is het heel goed om zoveel mogelijk
controle over je eigen hoofd te hebben.
Maar dat is iets anders dan eigenlijk zeggen
succes is kiesbaar.
Ik denk toch dat het kiesbaar is.
Hij is psycholoog, spreker en schrijver van onder
andere Fokking Druk.
Je bent al genoeg en werk kan ook
uit.
Thijs Launsbach is gespecialiseerd in stress, burn-out
en mentale veerkracht.
En wordt regelmatig gevraagd als expert in de
media.
Thijs geeft lezingen op hoge scholen, bij bedrijven
en op festivals.
Zijn kracht ligt in het helder en praktisch
uitleggen van mentale problemen...
...waar velen dagelijks mee worstelen.
Vandaag in de Rust in Je Hoofd podcast.
Thijs Launsbach.
En hoe is het met de rust in
zijn hoofd?
Thijs, fijn dat je er bent.
Vind ik ook.
We hebben je nodig.
Oh ja?
Ik heb begrepen dat er zoveel onrust is
in de wereld.
En stress en burn-out.
En mensen die eigenlijk niet meer zo goed
weten wat ze met hun leven aan moeten.
Daar overdrijf ik het een klein beetje natuurlijk.
Want als de ene helft, die getallen lezen
we, de ene helft van Nederland mentale problemen
heeft...
...gaat het met de andere helft gelukkig best
wel goed.
Maar laten we ons dus richten vandaag op
die mensen.
Zo'n beetje een op de twee Nederlanders
en ook heel veel jongeren.
Zeggen dat ze last hebben van mentale problemen.
Wat zijn het voor problemen?
Ja, dat is een goede vraag.
Die een op de twee, die ken ik
nog niet.
Wat ik wel weet is dat ongeveer een
kwart van de mensen ergens in het leven...
...krijgt met een, ja, wat je dan een
stoornis noemt.
We kunnen er straks nog dieper induiken over
of dat wel überhaupt een goede manier is
om naar mentaal lijden te kijken.
Dus die krijgen een stoornis in het verhaal
van depressie of ADHD of angst of trauma
of noem het allemaal maar op, verslaving.
Maar ik kan me ook voorstellen, ik verbaas
me niks als je zegt een op de
twee heeft te maken met mentale moeilijkheden.
Dus ik denk dat daar ook nog een
categorie in zit van gewoon tegen moeilijke dingen
in je leven aanlopen.
En daar soms ook wat bijgedachten bij hebben
of dat maar wat moeilijk trekken.
Dus ik vermoed dat als je dat zo
noemt, dat die twee groepen bij elkaar zijn.
En ik denk ook wat klopt aan die
andere groep is dat het redelijk goed gaat,
maar dat betekent natuurlijk niet dat ze nooit
problemen hebben.
En ik denk dat dat ook wel een
beetje bij het leven hoort natuurlijk.
Misschien is het wel onderdeel van het leven.
Ja, onderdeel van het leven is sowieso dat
je tegen dingen aanloopt en helaas is dat
niet gelijk verdeeld.
Je hebt mensen die relatief weinig voor hun
kiezen krijgen en je hebt mensen die verschrikkelijk
veel voor hun kiezen krijgen.
Vers twee is dan natuurlijk hoe je daarmee
omgaat en of je dat een beetje kunt
handelen.
En dat heeft niet alleen te maken met
wat het is, maar ook met heb je
een supportsysteem, heb je de psychologische vaardigheden aangeleerd
om daarmee om te kunnen gaan.
Dus daar ligt ook nog een verschil tussen
mensen.
Jij liep ook tegen iets aan en daar
heb je je nieuwe boek over geschreven.
Het is jullie zo gegund, een roman, maar
ook wel jullie eigen verhaal.
Ik heb geleerd dat je dit als autofictie
noemt.
Dat is een fictief, laten we zeggen een
roman vorm voor het verhaal dat je zelf
hebt meegemaakt.
Het is geen autobiografie, maar het is wel
ongeveer het verhaal en het gaat over wat
wij, en ik zeg wij, mijn partner en
ik, mijn vrouw en ik, de afgelopen jaren
hebben meegemaakt.
En dat was als twee halverwege dertigers richting
einddertigers heel graag kinderen willen, maar dat dat
niet lukte.
Leidt dat tot stress?
Ja, het leidt tot al die dingen, boosheid
en angst en frustratie.
Wanhoop en zelfverwijt en schuldgevoelens over was ik
maar eerder begonnen, had ik maar gezonder geleefd,
had ik maar andere dingen.
Naar jezelf toe of ook naar elkaar toe?
Beide.
We zijn al heel lang bij elkaar, dus
we zijn nu elf jaar bij elkaar ongeveer.
Dus we hadden al wat training.
Ik denk sowieso dat, misschien heb jij er
een andere mening over of denken mensen thuis
die dit horen er anders over, maar dat
een relatie best ploetig is, zeker een succesvolle
relatie van langere tijd, dan kom je elkaar
echt heel hard tegen en heeft ieder stel
zo zijn eigen rolklemmen en eigen conflicten die
eigenlijk steeds maar weer terugkomen.
Dus ik denk dat we dat altijd al
hadden, maar in zo'n fertiliteitstraject, we zijn
dus een heel vruchtbaarheidstraject ingegaan met hulp van
het ziekenhuis enzo, is dat eigenlijk gewoon nog
meer op spanning komen te staan.
Dus dat is er gebeurd.
Wat bedoel je met spanning dan?
Ja.
Ik denk dat dat voor ons gold dat
ons kernconflict, ik denk dat ieder stel een
kernconflict heeft, heeft te maken met hoe praat
je over problemen.
En ik ben iemand die zich pas veilig
voelt op het moment dat alles op tafel
ligt en alles uitgesproken is en dat ik
weet, dit is er aan de hand, dit
zijn de emoties die ermee van doen hebben.
En dat ik me wat onveilig voel op
het moment dat ik niet goed kan peilen
wat er nou precies speelt.
Linde, mijn partner, heeft een heel andere conflictstijl.
Die slaat namelijk een beetje dicht op het
moment dat er spanning is of een conflict
is of iets niet goed zit.
En die moet het eerst zelf doormaken voordat
ze erover kan praten.
Dus wat je dan krijgt is een conflict
van de ene partij, namelijk ik, die zegt,
ik voel het toch, er is iets aan
de hand, vertel het me nou.
En de andere partij die zegt, doe niet
zo clingy, ik moet het eerst zelf even
oplossen en dan kom ik wel weer bij
je, zeg maar.
Dus dat is één van die spanningen die
er waren.
Als je geluk hebt in zo'n traject,
dan kun je heel veel steun bij elkaar
vinden.
Maar er zijn ook gewoon momenten dat je
elkaar even kwijt bent en dat je ook
elkaar een beetje los moet laten en niet
de veronderstelling moet hebben of de eis moet
hebben dat het allemaal harmonie is.
Dus loslaten en het vertrouwen hebben dat je
elkaar wel weer kunt vinden is ook wel
een thema geweest van het boek.
En toen gebeurde er eigenlijk een wonder.
Ja, dus we hebben eerst het hele traject
gedaan van zelf proberen, helemaal doorgelicht worden, onderzocht
worden.
En daarna, toen eenmaal duidelijk was wat er
aan de hand was, namelijk dat bij allebei
de kanten er wel iets schortte, een traject
met wat je dan noemt IUI, dus dat
is inseminatie.
Dat een aantal keer gedaan, ook nog een
miskraam helaas voor onze kiezer gekregen.
Met een hele hoop tranen.
Daarna dan weer door naar IVF.
Dat hele traject doorlopen, de oogst tussen aanhalingstekens
doorlopen.
Linde allemaal, die is het onderwerp van al
die behandelingen.
En toen hebben we het horen gekregen van
de...
Toen waren er dus tien of elf embryo's
die klaar waren om teruggeplaatst te worden.
We moesten even wachten met de terugplaatsing.
En toen gebeurde dus in die anderhalve cyclus,
dat we nog even moesten wachten tot de
terugplaatsing kon plaatsvinden, een wonder.
Iets dat we totaal niet meer hadden verwacht
dat dat nog spontaan zou kunnen gebeuren.
Dus na honderd hormooninjecties en 28 behandelingen en
een miskraam en al die dingen bij elkaar,
gebeurde er, ja, ik kan het niet anders
omschrijven, een grappig kosmisch misverstand.
Of, ik zei het ergens in het boek,
of er is toch een god en die
heeft een heel opmerkelijk gevoel voor dramatische ironie.
Dat kan ook.
Maar ja, dus dat gebeurde dan toch nog
spontaan na al die ellende.
En hij is nu bijna een jaar.
Ja.
Ja, het gaat hard, man.
Als ik je zo dit hoor vertellen, ik
voel ook wat je...
Ik denk dat iedereen wel ziet hoe je
het vertelt.
Dit was niet een hele rustgevende periode voor
jullie thuis.
Nee, nee, dat klopt.
Had je toen slapeloze nachten?
Nee, ik heb het geluk dat ik redelijk
goed slaap.
Maar ik heb wel heel veel gepiekerd.
Wat is piekeren dan?
Ja, steeds maar opnieuw zorgen maken dat het
niet lukt.
Of proberen alles te doen dat in je
macht ligt om er iets mee te doen.
Dit hele proces...
En ik denk dat dat ook geldt voor
als er iemand in je omgeving ziek wordt
of als er iets anders akeligs in je
leven gebeurt.
Het gaat heel erg over controle hebben en
controle loslaten en controle proberen te krijgen op
dingen.
Dit is nou typisch zo'n virtualiteitsbehandeling waarbij
je die controle niet hebt.
En je moet het maar overleveren.
Je hebt te maken met een bepaalde kansberekening
dat het misschien gaat lukken, maar je kan
niet zoveel doen.
Voor mij zorgde dat dat ik heel erg
doorschoot in controle, behoeftigheid, in andere dingen.
Dus ik ging heel hard sporten.
Ik ging supergezond eten, supergezond leven.
En was daar vooral heel erg mee bezig.
Ik dacht, het zal me toch niet gebeuren
dat er iets kan zijn dat misschien kan
helpen dat ik niet probeer.
Ben je een controlfreak?
Ik ben wel in dit hele programma tegengekomen
dat er toch iets van controlebehoeftigheid in zit.
Ik hoop over het algemeen in mijn leven
niet.
Ik denk dat ik niet zo'n controlfreak
in mijn werk ben, bijvoorbeeld.
Dit was wel een dermate scène van controleverlies
ook wel dat ik toch wel merkte dat
die controlebehoeftigheid erg kan spelen.
Hoe is het nu met de rust in
jouw hoofd?
Eigenlijk best wel goed.
Je bent lekker relaxed.
Het leven is lekker.
Ik denk dat wat voor jou ook geldt...
We hebben het daar voor de camera's en
de microfoons al even over gehad.
Ik kan me zo voorstellen dat jij ook
een man bent wie zijn agenda over het
algemeen heel snel heel vol komt zitten.
En een dynamisch leven met veel schakelen en
veel verschillende dingen en verschillende uitingsvormen.
Dus dat is eigenlijk altijd al zo geweest.
Het vraagt natuurlijk wat je net ook zei.
Heb je er last van?
Hoe ga je erom?
Rust in mijn hoofd heb ik over het
algemeen wel.
Rust in mijn agenda niet zo.
Want je schrijft elke week een column in
het AD.
Ja, het zijn inmiddels elke twee weken.
Want ze wilden ook wel eens wat nieuws.
Dus na vijf jaar hebben ze gezegd, doe
maar één keer in de twee weken.
Je hebt heel veel boeken geschreven.
Hoe lang schrijf je gemiddeld over een boek?
Ja, dat is heel erg wisselend.
Want het kost veel tijd.
Grappig genoeg heb ik het afgelopen acht jaar
ongeveer één per jaar gedaan.
Maar het was vrij excentriek dat het kan.
Maar dat zijn soms schrijfprojecten van een heel
jaar.
En soms zijn dat wat kortere trajecten.
En je spreekt heel veel.
Ja.
Ik weet niet hoeveel, maar het stond zo
'n beetje twee keer per week.
Ja, tussen de vijftig en honderd keer per
jaar.
Echt heel veel.
Dat betekent dat je dus veel bezig bent.
Veel uit huis bent.
Mag ik zeggen, jouw missie is toch wel
een beetje spreken over stress, stressmanagement, de millennials.
Ja, wat gaat er nou mis in de
samenleving?
Dat is een beetje ook de reden dat
ik dacht van ja, ik wil met jou
praten.
Daar moeten we het over hebben, ja.
We hebben het, zei jij, online hebben we
wel eens contact gehad.
Ben ik het niet altijd met jou eens.
Ik doe af en toe hele ongenuanceerde uitspraken.
Weet je nog wat het was?
Ik weet echt niet meer wat.
Nee, ik weet het nog wel.
En misschien is dat ook wel sowieso leuk
om daarover te hebben.
Ik waardeer heel erg dat we daarover kunnen
spreken.
En ik denk dat het wel over iets
fundamenteels ging.
Al hebben we denk ik niet een direct
conflict gehad.
Maar volgens mij was het zo.
Ik ben een keer gevraagd om geïnterviewd te
worden in een artikel over het succes van
zelfhulp.
En dat artikel nam heel erg jouw boek
en dat van Charlotte Labbé, dat toen heel
populair was, als uitgangspunt.
En ik ben in mijn werk soms ook
wel kritisch over zelfhulp en ook de gevaren
daarvan.
Heel goed.
Dus volgens mij heb ik toen daar wat
over gezegd.
En toen heeft, in het algemeen, over de
gevaren van zelfhulp en mijn bezwaar daar soms
tegen.
En toen heeft dat artikel het een beetje
zo ingestoken alsof ik dan direct een commentaar
zou hebben op jouw boek.
En toen heb jij volgens mij daarover getwitterd.
Dat zou kunnen.
Het was te merken dat die kritiek iets
deed van dat artikel.
Dus volgens mij was dat het conflict.
Wat is je kritiek of bezwaar op zelfhulp?
Hoe ga ik dat goed formuleren?
Want ik voel wat je zegt.
Er zijn een aantal, denk ik.
En kijk, we gaan hier misschien over praten,
dus ik heb hier een beetje over nagedacht.
Wat ik heel erg waardeer, ook aan jouw
werk, want je spreekt met jouw werk ontzettend
veel mensen aan en hadden we het net
ook al over, nogmaals voor de microfoons aangingen,
ook heel veel jonge mensen die het ook
echt nodig hebben, is dat je die de
vaardigheden geeft om wat meer baas te zijn
in hun eigen hoofd.
En ik denk dat dat echt de positieve
kant is van zelfhulp, die ook echt goed
kan werken.
Ik zie wel een paar gevaren aan zelfhulp.
En dat is dat er soms ook wel
sprake is van een behoorlijke prestatiedruk.
Bijvoorbeeld de onderliggende eis om ook echt helemaal
master te zijn van je mindset, in jouw
woorden.
En dan vraag ik me soms af, kan
dat wel?
Kan een mens helemaal in controle zijn in
die zin?
Dus dat is denk ik eentje, de wereld
voorspiegelen als je hebt controle over je leven
en je kunt alles kiezen.
En ik denk dat dat maar voor een
bepaalde hoeveelheid mensen geldt en dat het ook
te maken heeft met je levensomstandigheden bijvoorbeeld en
je genetische achtergrond, etcetera.
Dus ik denk dat we, en ik trek
mezelf daar ook bij, soms nog wel eens
doorschieten in je hebt zelf de verantwoordelijkheid voor
je leven en dat het ook negatieve consequenties
kan hebben.
En ik vind het vaak ook wel heel
niet zozeer jouw werk hoor, maar in het
algemeen vaak zelfhulp heel erg gericht op het
ik.
Wat wil ik met mijn leven?
Hoe is mijn ideale levensstijl?
En soms wat weinig op het wij, op
wat je kan betekenen.
Dus ik mis dat vaak als stap die
er dan ook nog gezet moet worden.
Het begint natuurlijk wel bij jou.
Ja.
Want de problemen die ik vaak signaleer of
die mensen ervaren, die hebben vaak met zichzelf
te maken.
Ik kan wel kritiek hebben op jou en
op andere mensen en ik ben boos op
de hele wereld, maar ik kan de hele
wereld niet veranderen maar wel mijzelf.
Ik heb dat zelf ook meegemaakt.
En door dan anders naar de wereld te
gaan kijken, anders met mezelf om te gaan,
mezelf toch te verbeteren, want ik was niet
goed zoals ik toen was, ben ik een
aangenamer mens geworden voor mezelf, maar ook voor
de mensen om me heen.
En wat ik vaak zie is dat heel
veel mensen die willen de wereld verbeteren en
de wereld redden en alles voor iedereen doen,
die worden soms ook lifecoach om anderen te
redden, maar ze moeten zelf nog gered worden.
En dan zeg ik, je moet dus bij
jezelf beginnen.
En dan pas kun je de rest helpen.
Ik ben met je eens dat ik ook
wel zie dat er een hele scene is
waar het heel erg op het ik is
gericht.
Zeker op social media, met dikke auto's.
Dat is zo'n klein, exclusief groepje, alleen
het wordt heel groot uitgemeten natuurlijk.
En ik ben het ook met je eens
dat ik dat ik wel het idee heb
dat soms in die zelfhulp er wordt gepretendeerd
dat alles maar mogelijk is.
En ik moet zeggen, toen ik hiermee begon,
een jaar of vijftien geleden, dacht ik ook
van, als je er echt in gelooft en
je wil het echt, en natuurlijk je moet
wel een beetje de capaciteit hebben, maar je
kunt heel veel leren, dan ben je uiteindelijk
in staat om op een bepaald niveau te
komen.
En ik leg dat tegenwoordig ook uit, van
ja, op welk niveau wil je meespelen?
Wil je regionaal spelen, of lokaal, of landelijk,
of Europees, of wil je echt wereldkampioen worden?
Wil je op olympisch niveau meespelen?
Dat is een heel groot verschil natuurlijk.
Want als jij heel blij bent dat je,
laten we zeggen, meespeelt in de top bij
jou in het dorp, en het gaat helemaal
goed, is dat prima.
Maar iemand anders wil misschien Champions League spelen.
Ja, dat betekent wel dat er andere eisen
aan, waar je aan moet voldoen.
Je moet harder trainen, je hebt meer talent
nodig, maar je moet wel die keuze maken
waar jij wil spelen.
Dus als je het betrekt op het leven,
zeg ik altijd, het gaat om jouw leven.
Ja.
En mijn credo is, leef jouw mooiste leven,
en hoe dat eruit ziet, kijk, ik ken
mensen die supergelukkig zijn met een paar honderd
euro, die wonen op een woonark, en die
hebben heel weinig nodig, echt heel weinig, maar
die zijn blij en die hebben nooit stress.
En ik ken mensen die hebben echt zoveel
geld dat ze niet meer kunnen lachen, en
dat kunnen ze ook niet, want ze hebben
altijd gedoe.
Ja.
Weet je, het gaat ruk in die relatie,
de meesten scheiden, die kinderen zie je van,
nou, dat gaat echt allemaal naar het tyfus.
Kinderen zijn ongelukkig.
Ja, dus al dat geld maakt niet gelukkig,
maar het is ook weer niet zo dat
je kan zeggen van zonder geld ben je
dan automatisch wel gelukkig.
Nee, nee, absoluut.
Dus ik ben het heel erg met je
eens, het is zeker zo dat je inkomen
boven een bepaald punt geeft je eigenlijk alleen
maar glazen en word je niet gelukkiger van.
Sowieso, ik denk de vraag, waar word je
gelukkig van, is misschien een goede om even
te parkeren, want ik denk dat dat een
goede is, want ik wil ook nog even
reageren op wat je net hebt gezegd.
Ja, zeg maar.
En ik denk dat het klopt, en waar
we elkaar heel erg in vinden is dat
je, op welk niveau je ook wil spelen,
denk ik een aantal psychologische vaardigheden nodig hebt.
Jezelf kennen, niet al je problemen buiten jezelf
leggen, waar dat kan controle nemen over je
leven.
Waar ik me soms, en dat is ook
een beetje mijn vak, ik neem het ook
een beetje op voor de verschoppelingen, denk ik.
Heel terecht.
Want aan de vraag, op welk niveau wil
je, om het even in sport mee te
voort te houden, op welk niveau wil je
spelen, gaat nog een hele hoop vooraf.
Het is niet alleen mindset, dat is ook
belangrijk, die mindset heb je nodig om daar
te komen.
Maar je hebt ook een bepaald lichaamstype nodig,
en je hebt ook een bepaalde genetische achtergrond
nodig.
Dus om überhaupt redelijk goed sport te kunnen
spelen, moet je eigenlijk het soort genen hebben
waarmee je ook dat voor mekaar krijgt.
Je twijfelt eraan, dat is heel goed, dus
wat ik in ieder geval weet vanuit de
wetenschap en de psychologie is ook, je komt
ook met een bepaald genenpakket de wereld in.
Dat je mogelijkheden geeft voor bepaalde dingen, maar
je ook beperkt in andere dingen.
Je komt ook met een familiehistorie de wereld
in, en misschien ook wel met sociaal-economische
omstandigheden.
En daarbinnen is het heel goed om zoveel
mogelijk controle over je eigen hoofd te hebben,
maar dat is iets anders dan eigenlijk zeggen,
succes is kiesbaar, zou ik zeggen.
Ik denk toch dat het kiesbaar is.
Oké.
Het is een keuze.
Want je hebt ook epigenetica, dus niet alles
is genetisch bepaald.
Dan zou iedereen die in Laren geboren wordt,
die wordt rijk en succesvol en die hebben
allemaal persoonlijke problemen.
Want zo is iedereen in Laren.
Ja, de kans dat je rijk en succesvol
bent, is wel als je in Laren geboren
bent, over het algemeen een stuk groter.
Maar je ziet dat heel veel mensen uit,
laten we zeggen een rijke afkomst, daarna best
wel een teringzooi van maken.
Het gaat helemaal niet goed.
En dat heel veel kids uit een moeilijk
milieu met een moeilijke eerste levensjaren, vaak die
vechtlust krijgen, of die behoefte hebben van, ik
wil er wat van maken.
Ik wil iets van mijn leven maken.
Of zoals mijn ouders dat gedaan hebben, of
wat mijn vader me aangedaan heeft.
Dat ga ik nooit voor mijn kinderen doen,
dus ik moet een nieuw voorbeeld worden.
Dus dan krijg je een hele andere manier
hoe je in het leven staat natuurlijk.
Waarbij, en dat denk ik helemaal met je
heen, niet alles is mogelijk.
Maar het is wel een keuze of je
van de bank afkomt en jezelf gaat ontwikkelen
en een gezonde leefstijl aanmeet.
Of dat je de criminaliteit ingaat, of je
volvreet en met 30 kilo overgewicht op de
bank gaat hangen en zegt, ik kan er
niks aan doen.
En dat is waar ik zeg, en dat
vond ik wel interessant in jouw boek, mensen
die altijd zeggen, ja, maar je bent goed
zoals je bent.
Dat geldt niet voor iedereen.
En als ik nu kijk naar de samenleving,
zijn heel veel mensen niet goed zoals ze
nu zijn, want ze zijn doodongelukkig.
En ze kunnen niet slapen.
En ze hebben geen leuke relatie.
Ze zijn niet blij met zichzelf.
Dus ik begrijp wel diep van binnen is
het goed.
Toen we geboren werden als kind, was het
allemaal goed.
Maar ergens in het proces is er iets
misgegaan, waardoor wij zijn geworden wie we zijn.
Deels door onze eigen keuzes en voor een
heel groot deel, voor de invloed van buitenaf,
die bepaald heeft hoe wij zijn, die ons
heeft geprogrammeerd.
Ons ook heeft leren denken op een bepaalde
manier.
Daarom denk jij anders dan ik.
En als je daar niet voldoende van bewust
bent natuurlijk, dan wordt het heel moeilijk.
Volgens mij heb jij dat ook wel eens
gezegd.
Als je niet weet wat je probleem is,
dan kun je er niks mee.
Nee, dat klopt.
Of als jij niet weet dat je ergens
last van hebt, dan ga je ook niet
denken, ik ga naar een dokter.
Nee, dat is...
Dat klopt.
En het begint met zelfinzicht.
De keuzes hebben er ook heel veel mee
te maken.
Dat is het onderdeel dat ik ook een
beetje mis.
Het heeft ook te maken met, zwem je
in je leven tegen de stroom in, of
met de stroom mee?
Er zijn heel veel redenen om te bedenken
waarom sommige mensen eigenlijk al met een soort
achterstand beginnen.
Die kunnen dan een vechtersmentaliteit hebben en zich
daaruit ontworstelen, maar dat is best moeilijk.
En we weten ook dat bijvoorbeeld opgroeien in
armoede statistisch gezien betekent dat je vaker de
criminaliteit inkomt of vaker ondergeadviseerd wordt als je
een bepaalde huidskleur hebt op school, waardoor je
al op een achterstand terechtkomt.
Dus er zijn heel veel kleine dingen waardoor
sommige mensen moeten ploeteren door, moeten zwemmen door
stroop om vooruit te komen.
En er een andere hele grote groep is,
waar ik met je eens ben, die hebben
hun eigen issues.
Als je rijk bent geboren, dat kan je
heel veel mentale shit brengen.
Maar die maatschappelijk gezien een stuk makkelijker door
het zwembad glijden.
Dus dat, ik mis soms een beetje in
zelfhulp, zeker de zelfhulp die zegt, jij mag
je hele leven bij elkaar kiezen, een beetje
compassie voor de mensen die eigenlijk best wel
wat achterstand in hun leven hebben en door
stroop moeten zwemmen.
Dus ik denk dat dat ook een beetje,
dat is altijd het gevoel, ik moet opkomen
voor die mensen, want het is niet alleen
maar kiesbaar.
Maar ik weet wel in die afgelopen jaren
dat ik dit doe, dat er, laten we
zeggen, veel jongeren uit achterstandssituatie bij me zijn
gekomen, drugsverslaafd, drankverslaafd, suicide, die ik dan een
beetje heb mogen begeleiden.
En een paar jaar later zie je dat
ze heel goed terecht zijn gekomen, dat ze
happy zijn met zichzelf, dat ze trots zijn
op wat ze doen, dat het leven zin
heeft.
Ze hebben een baan of een bedrijf of
de relatie met hun ouders is weer hersteld.
Dus je ziet dat het kan als er
voldoende aandacht voor is.
En ik denk, dan trek ik het wat
breder, dat er misschien te weinig goede begeleiding
is voor iedereen, maar zeker voor die mensen
die het heel erg hard nodig hebben.
Absoluut.
Ik denk dat het heel waardevol is dat
jij daar dat toch een beetje reparatiewerk kan
doen.
En wat je daar eigenlijk aan het doen
bent, is je springt op een gegeven moment
in om goed een stukje achterstand eerder op
te heffen, zeg maar.
En ik denk dat dat ongelooflijk belangrijk is,
dat je dat doet.
Ik denk dat niet iedereen die kans krijgt.
Helaas, dat zou wel moeten.
In een eerlijke maatschappij, of mensen die probeert
mensen dezelfde startpositie te geven.
Ik denk dat dat heel belangrijk is.
Maar vergis je niet, ook daar de aandacht
voor hebben en daar de gelegenheid voor hebben,
is ook een soort voorrecht, natuurlijk.
Bijna een luxe.
Is een luxe, ja.
Absoluut.
Het is nodig.
Misschien is dat het.
Ik mis soms een beetje eer voor het
feit dat mensen ook bepaald worden door hun
maatschappelijke omstandigheden.
Maar ben je het aan elk punt mee
eens dat de andere kant ook een beetje
overgewaardeerd wordt?
Dat er heel snel in dit soort artikelen,
waar jij dan voor gevraagd bent, geef ze
een beeld.
Ja, het gaat alleen maar over snel rijk
worden, snel succesvol worden.
En laatst ook, dan wordt er er wordt
een of ander artikel geschreven.
Dat was volgens mij in het Parool.
En dan word ik er weer bij gehaald,
want dan ben ik een makkelijk slachtoffer.
En Pilacic schreeuwt dan weer vanaf Ibiza hoe
je snel, gemakkelijk, succesvol en rijk wordt.
Nou, daar woon ik niet.
Dit is niet wat ik roep.
Nee, het wordt heel makkelijk overgedaan.
Het wordt heel snel ook wel weer in
een hokje geplaatst.
In die zin ben je een slachtoffer van
je eigen succes natuurlijk.
Je bent het prototype van iemand die dat
doet.
Je bent eigenlijk een soort van de Nederlandse
Tony Robbins natuurlijk eigenlijk bijna.
Iemand die dat belichaamt.
En ik denk dat die mensen er ook,
nou ja, dat het een hele belangrijke rol
is.
Maar die wordt, net zoals min of meer
alle rollen, heel makkelijk klat geslagen op een
stereotype.
Dus dat is inderdaad ook oneerlijk.
Overigens, je had het net over je bent
goed genoeg.
Had je het over.
Die andere boek.
Mensen denken vaak dat dat mijn boektitel is,
terwijl dat is niet mijn boektitel.
Mijn boektitel is eigenlijk heel onhandig gekozen.
Het gaat heel makkelijk de verkeerde kant op.
En mijn boektitel is namelijk Je bent al
genoeg.
En dat is eigenlijk een onhandige titel, maar
eigenlijk een hele directe reactie op het gevoel
dat we vaak van de maatschappij krijgen dat
ons leven nog niet compleet is.
Omdat we nog niet een waardevol mens zijn.
Omdat we bepaalde dingen nog niet bereikt hebben.
Omdat we nog niet rijk zijn.
Of een sportauto hebben.
Of een fijne relatie hebben op onze dertigste.
Of een huis kunnen kopen.
Of nog niet een fantastisch lichaam hebben.
Terwijl we het gevoel hebben dat dat is
kiesbaar.
Dus ik zou er toch voor moeten kiezen.
Met andere woorden, we krijgen denk ik door
de maatschappij veel te horen.
Je bent nog niet goed hierin.
En je bent nog niet goed daarom.
En dit is ook een reden om jezelf
nog niet te kunnen accepteren.
Dus Je bent al genoeg gaat niet zozeer
over nooit meer iets aan jezelf kunnen verbeteren.
Of nooit meer iets een stap voorwaarts zetten
omdat je nu al genoeg bent zoals je
bent.
Maar wel dat zelfacceptatie en zelfliefde niet afhankelijk
hoeft te zijn wat mij betreft aan het
voldoen aan het maatschappelijke plaatje van succes.
Dat is eigenlijk waar hij op gericht is.
Dus ik denk dat dat ook wel dat
is een van die psychologische vaardigheden die je
moet snappen en moet kunnen.
Snappen dat hoe hard je ook je best
doet met alles in je leven je zal
altijd van de maatschappij het gevoel krijgen dat
je er nog niet bent.
En dat er nog veel meer aan je
moet verbeteren tot je van jezelf kunt houden.
Is dat zo?
Geeft de maatschappij jou dat gevoel?
Ik denk het wel.
Ik denk dat we vanaf jonge leeftijd al
vrij snel in een keurslijf worden gezet dat
te maken heeft met een bepaald beeld van
succes.
Vaak ook materieel succes.
En dat dat beeld vrij snel en vrij
sterk wordt doorgezet op social media.
Wat de plek is waar jongeren hun beeld
maken van wat er normaal is in het
leven.
En daar worden soms hele idiote dingen gedeeld.
Twintigjarige influencers in Dubai die zeggen, kijk dit
is het succes dat je moet hebben.
Of een Andrew Dade die zegt, het is
eigenlijk heel logisch dat je geen vriendinnetje kunt
krijgen.
Want je gaat helemaal op de verkeerde manier
met vrouwen om.
En je moet eigenlijk zo een kast zijn
om aandacht te kunnen krijgen.
Bepaalde beelden over hoe je lichaam eruit moet
zien als jonge vrouw waar je behoorlijk onzeker
van kunt zijn.
Omdat je daar nooit tegenop kunt boksen.
Dus ik denk dat er in heel veel
verschillende opzichten vaak dat we heel veel geconfronteerd
worden met hoe perfect ons leven zou moeten
zijn.
En hoe imperfect ons leven dus eigenlijk is.
En met name door social media zeg je.
Daar heb je wel heel erg in verdiept.
Daar heb je ook een boek over geschreven.
Ja, dat klopt.
Het is niet...
Hoe zeg ik dit?
Ja, ik denk dat zeker op jonge leeftijd
social media een van de grote gevaren zijn
voor onze mentale gezondheid.
Dat weten we ook steeds meer uit cijfers.
Maar die social media doen ook wat ze
doen omdat ze daarmee makkelijk ons hoofd kunnen
pakken, zeg maar.
En ik denk dat er nog verschillende sociale
media zijn die een aantal verschillende uitwerkingen hebben.
Maar iets als bijvoorbeeld Instagram heeft heel erg
dat effect dat ik net beschrijf.
Maar dat is ook omdat dat een fantastische
mogelijkheid is om mensen te capturen.
Omdat we dat ook zo graag willen.
Omdat die neiging tot sociale vergelijking, onszelf vergelijken
met de norm of wat we moeten zijn,
omdat dat zo ontzettend menselijk is.
Omdat we dat van natuur al hebben.
En Instagram geeft ons dus een soort algoritme
dat ons heel erg bezighoudt, juist omdat het
ons dat geeft.
Dus eigenlijk die sociale vergelijking on steroids, zou
ik kunnen zeggen.
TikTok heeft weer iets heel anders.
Facebook heeft weer een ander effect.
X heeft weer een ander effect.
Maar het zijn wel vaak het uitbuiten van
hele menselijke dingen, zou ik zeggen.
Jij bent psycholoog.
Dat heb je gestudeerd.
Waar haal je nu je kennis vandaan?
Want je weet echt heel veel.
Doe je dan heel veel onderzoek zelf?
Of lees je heel veel?
Misschien is het goed om nog even te
benadrukken.
Ik ben geen praktiserend therapeut.
Je doet niet één op één coachings?
Nee, daar ben ik wel voor opgeleid.
Heb ik ook wel een tijdje gedaan in
het begin van mijn carrière.
Maar ik ben toch een beetje een andere
hoek ingegaan.
Een hoek die veel meer te maken heeft
met publieke psychologie.
Met wat kunnen we allemaal aan psychologie hebben.
En ik werk ook niet als onderzoeker op
de universiteit.
Ik heb er wel een tijdje rondgehangen als
docent, maar dat is ook niet waar mijn
kennis vandaan komt.
Ik vind het wel heel leuk en interessant
om me te verdiepen in dit soort thema's.
Met name zit mijn interesse in, eigenlijk waar
we het nu al een paar keer over
hebben, wat is de wisselwerking tussen onze individuele
psychologie, hoe we ons voelen over onszelf, wat
onze gemoedstoestand is, en de wereld en wat
die van ons verwacht en verlangt.
Dat maakt mij een beetje anders dan andere
psychologen.
Ik denk dat daar heel veel in zit.
Dat we ook heel erg bepaald worden door
de tijd.
Het is niet gek dat we in een
ongelooflijk drukke tijd, waar we nooit ons hoofd
kunnen uitzetten, dat je dan veel burn-outs
krijgt.
Dat heeft ook met die wisselwerking te maken.
Als je naar die tijd kijkt, is dé
tijd...
Ik heb nu wel een beetje je vraag
omzeild over waar mijn kennis vandaan komt.
Misschien is dat ook wel goed.
Dan kom ik wel even terug.
Jij bent twintig jaar jonger, bijna twintig jaar
jonger dan ik.
Ik kom uit een tijd dat ik toch
het gevoel had dat alles nog iets gemoedelijker
was.
Ik weet nog toen ik bij de radio
werkte, bij 58, hadden wij geen internet.
Onze baas kwam een keer naar ons toe
en die zei toen, jullie krijgen allemaal internet
en een e-mailadres.
Waar heb je dat voor nodig?
We hebben een faxapparaat.
En wat is internet?
Dat is dus een heel ander tijdsbeeld.
Ik begrijp, daar ben je ook in gespecialiseerd,
natuurlijk de millennials, de jaren 80, 90, kids,
en daarna de Gen Z.
Daar wil ik het graag over hebben.
Dat is natuurlijk heel anders dan, laten we
zeggen, de mensen van net, mijn ouders, misschien
jouw ouders, net na de oorlog, jaren 50,
60, 70.
Totaal andere tijd.
Als je die twee perioden naast elkaar schetst,
wat is er dan zo heel erg anders?
Waardoor we dus nu veel meer last hebben
van onrust.
Het is sowieso zo dat elke tijd zo
zijn eigen uitdagingen kent.
Dus ik denk dat er nu ook heel
veel voor de jonge generaties nu, of dat
millennials zijn of Gen Z'ers, of zelfs
generatie Alpha, die daar nog achteraan zit, mijn
zoon bijvoorbeeld, dat die dat ook geholp dat
voor de generatie X ervoor zo hun eigen
uitdagingen waren.
En ik denk dat millennials en Gen Z
'ers een aantal uitdagingen niet hebben die jouw
generatie, om het maar even zo te zeggen,
de generatie van mijn ouders, daar nog weer
voor, niet hadden.
Die er wel toen waren, maar die er
nu niet zijn.
Dus bijvoorbeeld heel sterk worden bepaald door je
sociale groep.
Of het gevoel dat er geen toekomst is,
omdat er elk moment een bom kan vallen.
Dat soort dingen zijn en ik denk ook
dat elke generatie bezig is met proberen je
beste leven te leiden en proberen de beste
versie van jezelf te zijn.
Ik denk wel dat wat er veranderd is,
is dat die prestatiedruk eigenlijk nog wat bedwingender
en wat prangender is geworden voor deze generatie.
Niet alleen het gevoel dat je de beste
versie van jezelf moet zijn, maar ook dat
er iets heel fundamenteel mis is als je
daar ook maar een klein beetje niet aan
voldoet.
En ik denk dat er ook dat technologie
hier bijvoorbeeld een hele belangrijke rol speelt.
Technologie en de tijdsgeest.
Maar om even bij technologie te blijven.
De apparaten die we tegenwoordig hebben en al
die verschillende algoritmes en al die verschillende devices
en laptops en smartphones en iPads die we
tegenwoordig om ons heen hebben, doen wat met
onze geest.
En doen wat met onze aandacht.
En ook met de hoeveelheid hersteltijd die we
hebben.
En ook in hoeverre je kunt herstellen van
heftige dingen die er zijn gebeurd.
Dus ik denk dat dat en ze zijn
dus een soort commerciële motor in hoe we
onszelf beoordelen en het zelfbeeld dat we hebben
en maken van onszelf.
Dus ik denk dat dat wel heel erg
voor deze generatie geldt.
Die ook nog is opgegroeid en is groot
geworden met dit soort technologieën.
En dat maakt ze weer heel anders dan
mensen die pas een e-mailadres kregen toen
ze al aan het werk waren bij Radio
538 zeg maar.
Dan kan je er nog steeds later in
het leven nog wel wat moeite mee hebben.
Of soms heel boos worden op wat er
op X of op Facebook gebeurt.
Maar dat is echt iets anders dan ermee
opgroeien.
En dat eigenlijk al vanaf hele jonge leeftijd
hebben.
En ik denk ook dat we ook weer
ten opzichte van die generatie die jij net
noemt.
Weer in ons denken over wat normaal is
en goed is in de maatschappij zijn opge...
zijn doorgegaan.
Ik denk dat we echt ook een beetje
in een soort doorgeschoten individualisme zitten.
Een heel neoliberaal idee van wat en wie
we moeten zijn.
Maar waar komt dat vandaan?
Ik hoor wat je zegt en toch denk
ik van ja maar er is toch laten
we zeggen bij uitzondering geen ouder die zegt
je moet beter.
Zou dat wel bij de ouder zo beginnen?
Ja, ik denk het wel.
En dat kan een hele lieve bewoordingen.
Dus bijvoorbeeld je kinderen de boodschap meegeven dat
ze alles kunnen worden als ze maar hard
genoeg hun best doen.
Klinkt als een hele fijne boodschap en is
het ook.
Want dat is echt heel anders dan misschien
een generatie ervoor waarin werd gezegd ja jij
bent wie voor een dubbeltje geboren is kan
nooit een kwartje worden.
Maar heeft zo zijn eigen gevaar namelijk dat
je die boodschap ook kan opvatten als het
dus niet lukt in je leven en je
bent niet hyper succesvol ben je niet de
moeite waard of heb je niet genoeg je
best gedaan.
Dus het zit soms ook een beetje in
de vaneinigheid van hele goed bedoelde boodschappen die
je kunt meegeven.
Dus ik denk dat die prestatiedruk naast van
social media ook wel een beetje uit een
opvoeding komt waarin het kind echt werd gezien
als het geschenk aan de wereld.
Die ook heel belangrijk werd en voor die
ook grote dingen van het leven.
Is die prestatiedruk is hier daadwerkelijk?
Ja dat is altijd een goede vraag.
Of zit het in ons hoofd?
Ja de antwoord is ja.
Ik weet van een aantal grote advocaten kantoor
op de Zuidas en bij wat mediabedrijven en
bij een aantal bedrijven weet ik gewoon dat
daar druk is.
Dat er echt wordt gezegd als je daar
niet aan voldoet als je daar niet bijpast,
als jij niet 20 uur per week of
per dag werkt want dit moet nu af.
Dan tel je niet meer mee.
Klopt.
Maar ik denk dan dat dat zijn excessen.
Ja.
Maar hoe zie jij dat?
Ik denk dat dat klopt en interessant genoeg
zie je dus juist ook bij die advocaten
kantoren en bijvoorbeeld in het ziekenhuis waar mensen
opgeleid worden tot specialist dat de jongere generatie
zegt ja is leuk dat we 80 uur
per dat jullie generatie 80 uur per week
werken maar we vinden dat gewoon hartstikke ongezond
en dat gaan wij dus niet doen.
Dus ik denk dat dat het wat minder
hard te maken is dat die prestatiedruk er
is omdat het zich wat minder vertaalt in
letterlijk prestatie eisen die je moet stellen bijvoorbeeld
op je werk.
Ik denk wel dat dit psychologisch wel speelt
en dan wordt het natuurlijk altijd een beetje
murky om dat goed aan te wijzen maar
die prestatiedruk zit voor mij veel meer in
wat we normaal zijn gaan vinden over een
leven wat we verwachten van onszelf en wat
er er verwacht wordt van ons.
Wat er natuurlijk vaak ook gebeurt is dat
we een bepaald idee hebben van wat onze
ouders verwachten van ons en dat dat hoeft
niet altijd te kloppen natuurlijk.
En ik denk ook dat prestatiedruk inderdaad ook
begint in je eigen hoofd en dat het
vaak voelt alsof de wereld iets van je
verwacht terwijl je dat misschien van jezelf verwacht
en dat uit puzzelen is natuurlijk wel iets
dat heeft ook met je mindset masteren te
maken.
Hoe gaan we al dit soort problemen oplossen?
Want daar willen we uiteindelijk naartoe.
Want we hebben dit het je niet goed
genoeg voelen nee durven zeggen En misschien dus
in extreme krijg je dan dus dat mensen
zo hard hun best doen omdat ze vinden
ik denk ook pas als ik daar ben
dan ben ik de moeite waard dat ze
vergeten voor zichzelf te zorgen en dus zichzelf
een burn-out in schoppen.
Ja want heel veel mensen komen eigenlijk ver
van zichzelf af te staan doordat ze het
leven gaan leven waarvan zij denken dat anderen
dat van ze verwachten of dat hun social
media vrienden dat van ze verwachten en dat
leidt dus tot de situatie die we nu
een beetje zien in de wereld.
Want ik heb ze ook om me heen,
vaak dichtbij Laat ik het zo zeggen, misschien
een duidelijk voorbeeld.
Ik ken mensen die die niet meer blij
kunnen zijn van de situatie en in een
hele mooie natuuromgeving zijn weet je fantastische dingen
meemaken in het leven maar pas die blijheid
ervaren als er foto's en filmpjes van gemaakt
zijn die gedeeld worden op TikTok en Snapchat
en genoeg likes krijgen.
En de feedback die daar op komt dan
zie ik ineens een glimlach.
Terwijl het zijn op dat moment volledig in
mijn optiek, maar ja ik zie dat misschien
niet goed, maar ik denk dan het gaat
volledig aan je voorbij.
Er is een soort apathisch zijn en de
emotie komt pas als de feedback komt vanuit
social media.
En dat vind ik zorgelijk.
Mensen vergeten gewoon om te zijn waar ze
zijn, omdat ze zo bezig zijn met beoordeeld
worden door anderen op waar ze zijn.
Maar hoe kunnen we dat veranderen?
Zeker met, laten we zeggen, als je tussen
de 15 en de 30 bent, als je
jong bent.
Ik zou willen Michael dat ik een soort
antwoord heb waarvan we nu kunnen denken, dat
gaan we nu oplossen.
Ik kan best een aantal aangenopingspunten noemen.
Sowieso met betekening tot social media heb ik
denk ik een heel radicaal standpunt.
Ik denk gewoon dat het geen goed idee
is om kinderen tot een bepaalde leeftijd een
social media account te geven.
Dus wat mij betreft, verbieden we social media
tot onze 16e.
En zet je het daar aan.
Dit is overigens ook iets waar binnen meta
zelf ook wel stemmen over opgaan.
Social media zijn geen prettige en veilige en
gezonde plekken voor kinderen.
En wat mij betreft kun je dan zoebatten
over waar die grens ligt, maar een kind
van elf met een TikTok profiel vind ik
een heel slecht idee.
Dus ik denk, hoe meer je dat uitstelt,
het geldt in bredere zin ook over het
hebben van een smartphone, wat eigenlijk ook een
soort digitale fopsbeen is.
Hoe meer je dat uitstelt, hoe meer gewinst
je daarop hebt.
Omdat je gewoon wat meer getraind wordt op
de echte wereld en niet de hele tijd
afgeleid bent.
Dus daar zou ik het in zoeken.
Ik denk dat dat dus ook een rol
is van de overheid, die daar iets in
moet voorzien.
Ik denk sowieso dat het heel goed is
als...
Jij had het dan tussen de 15 en
de 30, maar er zit natuurlijk nog een
hele fase voor.
En daar worden wat mij betreft kinderen veel
te weinig die skills waar we het aan
eigenlijk nu over hebben aangeleerd.
De skills die je nodig hebt, de vaardigheden
die je nodig hebt om in een complexe
wereld van nu, een wereld die ook steeds
complexer wordt en veel van ons verwacht, om
daar in stand te kunnen houden.
Dus dan heb je het over je emoties
kennen, snappen wat ze betekenen, kunnen samenwerken, hulp
kunnen vragen als dat nodig is.
Ja, noem al die vaardigheden maar op.
Worden deze dingen op de basisschool geleerd?
Of op de kleuterschool zelfs?
En thuis?
Ik denk te weinig.
En je leert ze natuurlijk wel ergens op.
Maar het is wat mij betreft te weinig
een speerpunt van opleidingen of van het onderwijs.
Jij geeft ook les op de School of
Life.
Ja.
Dat is een hele mooie school.
Ja.
Dat is eigenlijk een beetje wat ik zelf
had willen doen met mijn eigen mastermind.
Ik zei van ja, alles wat je niet
leert op school, dat kun je daar leren.
Leer je daar dit soort dingen?
Ja, maar dat zijn geen jongeren.
Dat zijn vaak mensen die later in hun
leeftijd daar mee bezig gaan.
Dat bedoel ik.
Moeten we niet een School of Life hebben,
wat gewoon het nieuwe educatiesysteem gaat worden, maar
dan vanaf drie, vier, vijf jaar?
Ja.
Dat we dit gaan leren aan alle jonge
mensen.
Ja, dus ik ben wel een warm pleitbezorger
van een vak veerkracht, mentale veerkracht, die al
vrij vroeg begint, in de kleuterklas begint en
eigenlijk doorloopt tot aan je studie, zeg maar.
Ik denk dat dat heel zinnig is en
dat we dat daar ook echt de plank
misslaan.
En dan zeggen mensen natuurlijk altijd ja, het
onderwijs doet al zoveel en er komt al
zoveel bij het onderwijs te liggen.
Maar dit zijn, als je veronderstelling is dat
onderwijs je moet klaarmaken om een volwaardig en
stevig mens te zijn in de wereld.
Voor het leven.
Voor het leven, dan zijn dit de vaardigheden
die wij horen.
Natuurlijk heb je het dan over aardrijkskunde en
wiskunde en programmeren en maatschappij leren en dat
soort dingen, maar ook over in jouw termen
hoe je je mindset moet masteren.
Maar als je nu ehm, jouw zoon wordt
één, die gaat dan over drie jaar naar
school in Nederland.
Ja.
Als jij nou straks minister van onderwijs zou
mogen zijn.
Ja.
Je hebt het echt voor het zeggen.
En je weet, het zijn allemaal systemen en
je kan met alle goede willen wat je
wil, maar het systeem is moeilijk om te
doorbreken.
Hoe zou jij het onderwijs systeem opnieuw inrichten?
Als je gewoon met een blanco A4'tje opnieuw
mag beginnen.
Ja.
Dat zou toch mooi zijn?
Het zou prachtig zijn.
Kijk, ik denk dat we vooral ook de
dingen moeten behouden die wel goed zijn.
En daar gewoon een aantal dingen aan moeten
toevoegen.
Zoals, we weten dat lezen voor jongeren en
voor kinderen gewoon heel erg belangrijk is.
Dat we dat veel te weinig doen.
Dat kinderen juist ook op de een of
andere manier in Nederland heel weinig lezen en
dus niet echt die leesvaardigheid ontwikkelen die je
zo ongelooflijk nodig hebt in de rest van
je leven.
Maar ook, wat ik je net noem, een
doorlopende net als dat er lichamelijk onderwijs is,
moet er ook geestelijk onderwijs zijn.
En dat gaat over...
Mentale weerbaarheid.
Mentale weerbaarheid, waarin je vroeg in die kleutertijd
al reflecteert hoe vroeg dat ook kan.
Op wat vind je wel leuk, wat vind
je niet leuk.
Hoe geef je het aan als er iets
gebeurt dat je niet leuk vindt.
Al dat soort dingen.
En dat steeds meer ontwikkeld tot een emotioneel
gevundeerd en verstandig mens worden.
En de reflectievaardigheden die je daarvoor nodig hebt
en de samenwerkingsvaardigheden en de interpersoonlijke vaardigheden.
En al die dingen die je in je
hoofd moet kunnen doen.
Ook dat omgaan met die emoties.
Jezelf begrijpen, want dan pas kan ik ook
die ander begrijpen.
Een van de allerbelangrijkste vaardigheden die ik heb
geleerd of dingen die in mijn studie naar
voren kwamen met psychologie, was wat je noemt
een emotiewiel.
Dat is gewoon een afbeelding met heel veel
namen voor heel veel verschillende emoties.
Dus het gaat niet alleen om snappen wat
bang, blij, boos en betroefd is, maar ook
dat je snapt dat je op een bepaald
moment even een beetje weemoedig bent of een
beetje nostalgisch.
Of dat je je irriteert aan iets.
Hoe meer woorden, hoe meer taal je hebt
voor emoties, hoe beter je dat ook kunt
begrijpen van jezelf en hoe rijker ook je
emotionele beleving wordt.
En snappen dat ook dat er geen slechte
emoties zijn.
Dus boosheid, frustratie, verdriet, rauw, zijn allemaal emoties
die we hebben en die er mogen zijn.
En ze hebben niet altijd gelijk, maar ze
zijn wel belangrijke aangevers.
Het mag er zijn, maar wat ik merk
is dat mensen begrijpen, ja je mag even
boos zijn.
Het gaat erom dat je begrijpt waar boosheid
vandaan komt.
Wat boosheid wil, dat het uit het systeem
moet.
Boosheid betekent dat er iemand over je grens
heen gaat, of dat je je onrechtvaardig behandeld
voelt, of dat je onrecht ziet in de
wereld.
Nou, daar hebben we nogal wat van.
Nou, dat is een beetje de wereld is
boos nu, op dit moment.
Heel veel mensen zijn boos.
Dan kunnen we wel zeggen, je mag niet
boos zijn, of je kan er tegenin gaan.
Ik merk het zelf, want Twitter X is
dan mijn uitlaatklep.
Over boze mensen gesproken.
Waarvan Cindy altijd zegt doe dat nou niet.
En ik merk gewoon, als ik een keer
wat post, dan is het vaak een reactie
op iets waarvan ik zeg ja, dat raakt
me zo van binnen.
En ik geloof, maar dat roep ik wel
vaker, we willen allemaal een mooiere wereld.
Ik denk dat we allemaal, laten we zeggen,
10% aan beide kanten niet, maar de
80% in het midden.
Of we nou links of rechts zijn, het
maakt niet uit hoe je denkt, wat je
stemt.
We willen allemaal een mooiere wereld.
Voor onszelf, voor onze kinderen, voor de toekomst.
Alleen we bekijken het vanuit een ander perspectief,
en dus staan we soms lijnrecht tegenover elkaar.
Ook dit soort dingen, denk ik.
X is ook wel een platform dat dat
in ons naar boven brengt.
We weten ook uit de cijfers dat tweets,
zoals we toch maar even tweets noemen, met
negatieve woorden erin, en die mensen op een
negatieve manier triggeren, die krijgen meer reactie.
Dus je hebt dan ook wel een medium
gekozen dat heel erg gaat over mensen boos
maken op elkaar.
Dat is ook gewoon, Marshall McLuhan zei the
medium is the message.
En dit is een medium van boosheid.
Het is niet zo gek dat je daar
af en toe boos van wordt.
Zit je zelf op social?
Zo min mogelijk.
Ik was, ook omdat ik daar over schrijf
natuurlijk in mijn werk, en heel boos ben
over boosgesproken, over hoe die algoritmes ons uitbijt,
probeer ik dat zo min mogelijk te doen.
Tot voor kort zat ik nog wel op
Instagram, en op LinkedIn zit ik nog.
Inmiddels ben ik ook gestopt op Instagram.
Ik zit eigenlijk alleen maar op LinkedIn.
En dat is vooral zakelijk.
Omdat mensen mijn werk ergens moeten vinden, en
dit nog een soort van, niet helemaal harmless
is, maar zoveel mogelijk.
Maar het geeft wel veel meer tijd.
Heerlijk.
En het geeft veel rust.
Lekker, hè?
Had ik jaren eerder moeten doen.
Ik denk dat heel veel mensen, als je
het voor elkaar zou krijgen, dat je eens
drie of vijf dagen je telefoon apart legt.
Daar bedoel ik mee social media, want die
telefoon is natuurlijk ook een tool voor heel
veel andere dingen.
Maar als je echt...
Je schijnt er zelfs mee te kunnen bellen,
dat weten mensen vaak niet.
Dat kan ook tegenwoordig.
Maar je kan bellen met zo'n ding.
Als je dus, laten we zeggen, een week
probeert, dat is misschien wel heel lang, begin
met drie dagen geen social media.
Wat een opluchting dat is.
En hoeveel mensen zeggen, oh, ik vond het
zo lekker.
En daarna gaat bijna iedereen er weer mee
door.
Maar goed, het is een goede oefening.
Probeer minder op social te zitten.
Ja, en denk...
Kijk, we hebben heel veel aandacht.
En ik ook in mijn...
Daarna komen we nog terug op minister van
onderwijs, hoor.
Ik heb hem nog in mijn hoofd.
We hebben het heel veel over de negatieve
consequenties van sociale media op ons mentale gezondheid
hebben.
Dus angstig van worden, soms dingen zien die
je getraumatiseerd maken, etc.
Waar we het veel te weinig over hebben,
is wat we kwijtraken door al die tijd
die we op social media spenderen.
Als jij twee uur per dag op Twitter
zit, of op TikTok zit, dat is tijd
die je niet aan andere dingen besteedt.
Iedereen heeft het druk, heeft het gevoel ik
heb te weinig tijd, maar toch zitten we
twee uur per dag achter TikTok.
Nou, per week is dat acht uur.
Maar dit is relatief nog weinig, want ik
heb dat onderzoek laatst gelezen uit jongeren, de
millennials.
Ja, censiers, vijf tot zes uur.
En in het weekend nog langer.
Ik heb het van de week bij een
paar gasten gecheckt die ik ken.
Gemiddeld kwam ik er uit op negen tot
tien uur.
Jongens van begin twintig, negen à tien uur
per dag.
Ja, en is dat dan schermtijd van hun
telefoon?
Ja, maar dat is wel, want ik zei
ook van doe je dan e-mailen en
andere dingen en bankzaken.
Nee, het is echt voornamelijk social media.
Zij doen niet veel andere dingen met die
telefoon.
Klopt.
En dat een podcast luisteren of ergens naar
me navigeren.
Tien uur, toen zei ik ook.
Ik zeg, hoe lang slaap je?
Toen kwamen ze er zelf ook achter.
En dat wisten ze ook.
Ik zei, ja, dat is ongeveer de hele
dag.
Maar dat is ons leven.
Dus het gedachte-experiment is, stel dat je
twee uur per dag wakkere activiteit hebt die
je meer kan besteden, elke dag.
Moet je je voorstellen wat je daar maar
mee kan doen.
Nou, dat is tijd die je weggooit nu.
En zoveel krijg je er ook weer niet
voor terug, laten we eerlijk zijn.
Dus dat is ook nogal een goeie om
ook nog bij stil te staan.
De minister hou ik even vast.
Maar ik ga een andere vraag stellen.
Oké, cool.
Ik heb natuurlijk wat podcasts van jou gezien
en wat van je gelezen.
En het leuke vond ik dat ik hoorde
jou het woord meditatie noemen.
Dat is best goed om rust in je
hoofd te krijgen en momentjes te nemen.
En toen ging je ook zelfs een oefening
doen, een compassie-oefening, de metameditatie.
En dan zie ik gewoon dat je altijd
heel ongemakkelijk wordt.
Dat je denkt, ja, ik doe het.
Maar...
Ja, nee, dat...
Een beetje zweverig.
Een beetje zijig.
Een beetje, ja...
Zo'n metameditatie.
Het is geestig, want ons team vroeg mij
toevallig vorige maand, kan je niet eens wat
metameditaties opnemen?
Weet iedereen die luistert trouwens wat metameditatie is?
Nee, dus ik zou metameditatie willen.
Ik zit helemaal niet zo in, want ik
meditate ook nooit volgens de regels.
Ik doe het op mijn manier.
Dus dan zeg ik, dat is een loving
kindness meditatie.
Dus een liefdevol compassie, een beetje medeleven naar
jezelf, zelfliefde, andere mensen.
Ik ga niet vragen of je me gaat
doen.
Gelukkig.
Maar het zijn wel goede vragen die je
daarin stelt.
Kan je die vragen wel doorleggen?
Even kijken, volgens mij, een vrij eenvoudige oefening
was dat, over...
Gewoon even bij je inchecken, hoe je aan
het ademen bent.
Hoe je je voelt.
Ja, hoe je je voelt.
Gewoon een vraag stellen aan jezelf.
En je dan eens afvragen, wat zou ik
nou goed kunnen gebruiken nu?
Of wat zou ik mezelf kunnen geven?
Of wat zou ik mezelf toewensen?
Dus dat soort vragen, die gaan over een
beetje aardig zijn voor jezelf.
En dat is niet per se zo nuttig
omdat je zelf zo tof bent, maar wel
omdat compassie ook voor anderen altijd begint ook
met compassie voor jezelf hebben.
Je kan eigenlijk niet goed je inleven in
anderen als je je niet goed in jezelf
kunt inleven.
Dus dat zijn de hele...
Ja, ondanks dat ik ze dus een beetje
ongemakkelijk vind.
Wat vind je ongemakkelijk dan?
Ja...
Je bent toch een beetje wetenschapper?
Zijig.
Ja.
Soft.
Dan ben ik toch psycholoog.
En er zijn natuurlijk heel veel nuchtere Hollanders.
Ook bij onze events.
En als ik dan ga mediteren, dan zie
je zo van gaat het gebeuren.
Maar als ik met die mensen praat, en
het zijn natuurlijk vaak ondernemers en wat stoerdere
gasten, die hebben het allemaal niet nodig.
Dan zeg ik maar, slaap je goed?
Heb je wel een stress?
Heb ik wel een stress gekregen?
Zou je wat meer rust in je hoofd
willen?
Ja, graag.
We gaan niet mediteren, maar we gaan wel
rust in je hoofd oefeningen doen.
En dat heb ik van iemand die gaf
les.
Dat was iemand die werkte bij Deepak Chopra.
Bij het center in California.
En die zei, weet je, als ik les
geef aan, noem maar even de zweefjurken, dan
gaan we manifesteren en dan doen we dit.
Hij zegt, maar als ik bij het leger
of bij de politie dezelfde oefening doe, dan
zegt hij, we gaan een aandachtstraining geven.
We gaan het hebben over focus.
Laser sharp focus.
Hij zegt, ik doe hetzelfde.
Dus het is de benaming.
En dat merk je ook wel bij jongeren.
Niet allemaal, best wel wat jongeren zeggen, ja,
mediteren en zo.
Zou je meer rust in je hoofd willen?
Of heb je dan last van, waar we
het over hebben gehad?
Wat anderen van je vinden?
Dan kunnen we gewoon vragen stellen.
Maar waar het om gaat, is dat je
de tijd neemt om na te denken over
jezelf.
Gewoon een beetje dat bewustzijn.
En ik denk dat daar wel een kern
van het probleem zit.
We zijn ons niet bewust.
We zijn te onrustig, omdat we zo veel
bezig zijn met de buitenwereld.
Laat me daar een paar dingen over zeggen.
Sowieso, wat je net zei over leger en
politie en zo.
Wat mij altijd opvalt, in dat soort contraille,
want ik doe daar ook wel eens dingen
die gaan over stress of mentale gezondheid, dat
misschien dat tien jaar geleden zo was, maar
ze zijn tegenwoordig super erg bezig met voor
jezelf zorgen, met trauma behandelingen als dat nodig
is met mentale gezondheid.
Dus dat vind ik altijd super vet om
te zien.
Het zijn hele macho-achtige culturen vaak nog,
maar die weten donders goed dat dat zware
werk alleen maar gedaan kan worden door mensen
die nazorg hebben en af en toe hulp
hebben.
En die weten ook donders goed wat er
misgaat als je die hulp niet hebt.
En misschien, we hadden het net over emoties
en emotionele intelligentie en emotionele wijsheid.
Het raakte me ook wel aan wat je
zei over die ondernemers.
Ik denk ook wel dat, misschien specifiek voor
mannen geldt, dat we eigenlijk te weinig meegeven
over je emoties kennen.
Ik denk ook dat het heel gevaarlijk is
dat er een generatie mannen is die hun
emoties niet goed kent.
Of hun boosheid niet onder de knie heeft
of niet herkent.
Of in de terminologie van Carl Gustav Jung,
de psychotherapeut, hun eigen schaduw niet kent.
Ik denk dat dat een heel groot gevaar
is.
Dus emotionele intelligentie is ook bijvoorbeeld dat.
Dat is een heel mooi vak voor op
school.
Ja, precies.
Wat mij betreft is het onderdeel van het
hele vak van mentale veerkracht.
Ik denk dat dat heel belangrijk is.
En zeker ook voor jonge mannen die...
Er is een reden dat jonge mannen zo
vatbaar zijn voor wat Andrew Tate allemaal zegt.
Die reden is niet of we mogen nou
van hem eens een keer een vrouw slaan
of zo.
Hoe abject en vreselijk dat ook klinkt.
De reden is dat hij iets kan kanaliseren
over je machteloos voelen binnen jezelf en een
richting geven waar je dan wel mee naartoe
kan.
Dat is waarom hij zo aantrekkelijk is voor
jonge mannen.
Denk je niet dat het ook te maken
heeft dat heel veel jonge jongens, jonge mannen,
een beetje vrouwelijk zijn opgevoed?
Op school stond juffer de klas, vader was
nooit thuis.
Vaak alleenstaande moeders.
Dus die jongens missen gewoon een beetje het
vader.
Het mannelijke.
En dan gaan ze dat ergens anders tegenkomen.
Dan krijg je zo'n rolmodel en dan
denk je dat is uber mannelijk, dat moet
ik zijn.
Ik denk dat dat klopt.
Slaat het volledig door.
Dus je kan onevenwichtig met je emoties opgaan
op veel verschillende manieren.
En dat kan dus te veel mannelijk zijn.
Daar hebben we heel veel voorbeelden in de
maatschappij voor.
Mannen die wel in supportersgroepen van voetbalhooligans op
elkaar in staan te slaan, maar doodsbang worden
van een enkele traan.
Dat is de enige categorie.
En je hebt inderdaad ook de andere categorie
van jongens die vooral met het vrouwelijke zijn
opgevoed.
Ik denk dat ik ook een beetje meer
in die kant zit, ondanks dat ik een
geweldige vader heb.
Maar toch een beetje meer door mijn moeder
wat dat betreft in emoties ben meegenomen.
Ook van de generatie komt die vooral vrouwen
voor de klas zagen.
En dus ook een beetje soms vervreemd raakt
van je eigen toch wat mannelijke kanten.
Dat je af en toe toch een beetje
stoer mag zijn of af en toe de
leiding mag nemen zonder dat dat grensoverschrijdend is.
Dus ik denk dat dat klopt.
Dat het niet zozeer gaat om mannen moeten
mannen zijn en vrouwen moeten vrouwen zijn, maar
wel dat je in brede zin snapt wie
je bent en wat je emoties betekenen.
Dat al die dingen erbij horen.
Dus dat die ondernemers het dan heel ongemakkelijk
vinden om te mediteren.
Net zoals ik dat soms een beetje ongemakkelijk
vind.
Hartstikke goed!
Dan is het juist goed om te doen
over je eigen ongemak Het leuke vind ik
dat meestal niet altijd natuurlijk, maar soms lopen
er een paar gewoon weg.
Maar meestal komen het na afloop wat mensen
naar me toe en de meeste reacties krijg
ik dan een week later op LinkedIn.
Die zakenachtige mannen, ondernemers, een week later komen
ze met een berichtje op LinkedIn Ja, ik
dacht in het begin van dat is allemaal
niks voor mij, dat ga ik niet doen.
Het heeft me zo geraakt joh.
Ik ben eens na gaan denken over mezelf
en inzicht en denk van wauw, weet je,
alleen dat al.
Dat is mooi.
Er is soms zo weinig mogelijk zo weinig
nodig om een beetje van meer opening daarin
te bieden.
Het interessante is om dan terug te komen
naar het begin van het gesprek.
Ik was dus bezig met dat boek en
dat gaat ook heel erg over het mannelijke
perspectief.
En ik had van de week dus de
presentatie en dat was een soort bijeenkomst in
Amsterdam waar vooral ook ervaringsdeskundigen waren van mensen
die dat hebben meegemaakt en vooral ook de
mannen.
Dat was eigenlijk een heel mooi en helend
gesprek van een aantal mannen op het podium
die hier ervaring mee hadden en het daar
ook over hadden.
Het was best lastig om daar mannen naartoe
te krijgen.
Er waren er wel een paar.
Dus je moet dan die drempel over op
de een of andere manier.
Maar dat was ook daar ja, vloeien dan
wat tranen, er worden een aantal dingen gezegd
waardoor ook mensen in de zaal denken van
oh, fijn, ik mag er wel zijn en
ik mag hier wel pijn van hebben.
En ik hoef niet alleen maar de sterke
rots van een man te zijn die geen
emoties mag voelen.
Het is ook wel goed om te erkennen
dat ik hier zelf heel veel boosheid en
verdriet en rauw mee maak.
Dus er is soms, we moeten die plekken
ook echt maken waar een gezonde vorm van
mannelijkheid in alle verschillende aspecten aanwezig is.
Anders krijgen we een emotioneel verdraaide generatie mannen
en dat is echt gevaarlijk.
Of een emotieloze maatschappij.
Of in ieder geval een maatschappij waar geen
emoties getoond mogen worden.
Alleen dan is er nog boosheid over en
zwakte.
Ja, en wat je dan krijgt is rancune.
Dat mensen in hun eigen slachtofferpositie andere mensen
dingen gaan misgunnen.
En ik denk dat dat zelfs politiek gezien
heel veel consequenties heeft.
Zover moet het niet komen.
Welke tips kun je meegeven aan iedereen die
nu kijkt?
Wat kan je doen om meer rust in
je hoofd te creëren?
Oh man.
Ja, want daar waren we op een gegeven
moment nog.
Want we hadden het over het voortraject gehad
tussen 0 en 15 en dan van 15
plus.
Ik denk dat het, en dat is een
beetje het saaie antwoord, dat gaat vaak om
hele basale zelfzorg dingen.
Want we weten inmiddels ook uit de psychologie
dat hoe gezonder je ook fysiek bent, hoe
gezonder je mentaal ook bent.
Goed eten, goede gezonde leefstijl.
Vooral ook slapen.
Slapen is ongelooflijk belangrijk.
Het zijn allemaal dingen die we eigenlijk weten.
Op dit punt voel ik me altijd ook
een beetje zo'n arts die zegt je
moet wel je groente eten.
Maar het zijn wel die dingen.
Gezonde voeding, beweging, slaap is ongelooflijk belangrijk.
Momenten dat je even geen impulsen en prikkels
aan je hoofd hebt.
Hoe moeilijk en eng dat ook is.
Zorgen dat je een beetje kunt spelen.
Dat vergeten we nog wel eens in onze
hele ernstige maatschappij.
Maar je moet ook af en toe lol
maken.
Of dat nou muziek maken is of met
je vrienden in de kroeg slap ouwe nelen
of improvisatietheat.
Iets waarvan je denkt dat vind ik leuk
om te doen.
Gun jezelf ook reflectietijd.
Gewoon nadenken over shit die gebeurd is in
je leven.
De tijd nemen voor jezelf.
Denk dat daar ook wel een angst zit.
Of nou nee, dat veel veel mensen, jongeren
maar gewoon iedereen.
Op het moment dat jij tijd neemt voor
jezelf om daar over na te denken, kom
jij waarschijnlijk dingen tegen die jij misschien niet
wil zien.
Dat is toch eng.
Dit is wel mensen die beginnen met mediteren
vaak.
Je moet vooral doorgaan maar het fabeltje is
dat als je begint met mediteren dat het
meteen rustgevend is.
Je komt allerlei shit in je hoofd tegen
die je je hele leven al aan het
vermijden bent.
Dus dat ik denk dat het heel eng
is om met je eigen gedachten alleen te
zijn, maar toch is het heel goed.
Niet de hele tijd.
Je kan ook doorschieten, maar zorg dat er
momenten zijn dat je over shit kunt nadenken.
Dat is heel belangrijk.
Ik ben er echt en ook dat is
een beetje een zal van de boodschap.
Ik ben er echt van overtuigd dat de
enige manier waarop je je doel kunt dienen
in het leven, een doel die we allemaal
hopelijk hebben of krijgen, dat de enige manier
om dat te doen is als je ook
jezelf goed op orde hebt en je zelfzorg
goed op orde hebt.
Dat is allemaal de zelfhulpkant.
De stap die ik dan nog vaak wil
zetten is maak ook een leven voor jezelf
waarin je jezelf ook weer kunt vergeten.
Dus zorg dat je een taak hebt, een
missie hebt, dat kan heel groot zijn of
heel klein zijn, waar je trots op kunt
zijn en waar jouw unieke talenten een weerslag
hebben op iets dat de wereld ook echt
nodig heeft.
We weten iets uit de wetenschap heel duidelijk
over geluk.
Als je heel hard probeert om gelukkig te
zijn, dan lukt het vaak niet.
Maar als je je talenten en je energie
en je aandacht inzet op iets waar je
trots op kan zijn en andere mensen mee
kunt helpen, dan heb je waarschijnlijk een leven
waar je tevreden mee kunt zijn en dat
is eigenlijk wat geluk is.
Dan geeft het leven zin.
Dat is een beetje zingeving.
Ik geloof als het leven zin heeft, als
het voldoening brengt, dan heb je automatisch dat
gevoel van ik ben eigenlijk gelukkig, zonder dat
ik het heb gewist.
Ik heb een leven waar ik tevreden mee
kan zijn.
Dat is dan de volgende stap die ik
zou willen voorstellen.
Misschien is dat voor een volgend boek.
Dan heb je je mindset op orde.
Die heb je gemasterd.
Wat ga je met die superskills doen?
Wat in de wereld ga je beter maken?
Welk probleem ga je oplossen?
En dat is één van de allerbelangrijkste dingen
voor ons geluk in het leven.
En als ik het dan samenvat, als jij
dan die minister van onderwijs gaat zijn, ooit,
het zou zo maar kunnen, dan is dit
misschien een heel grote basis van het nieuwe
educatiesysteem.
Ja.
Want we zijn nu heel erg mensen aan
het helpen en repareren, omdat het zelf fout
gaat.
En je wil heel graag dat je dat
voor bent, doordat je mensen klaarstoomt voor een
wereld en zich ook richten op wat er
in die wereld belangrijk is.
En het gaat over emotionele intelligentie of je
mindset onder de knie krijgen.
Maar het gaat ook over de andere grote
determinanten van levensgeluk, zingeving, waar we het net
over hadden, autonomie, zelfredzaamheid en weten dat je
dingen zelf kunt doen, en verbinding.
En daar hebben we nog wat weinig over
gehad.
Oh ja, maar die is heel belangrijk.
Ongelooflijk belangrijk.
Dus dat je je verbindt met andere mensen
in je leven en kunt terugvallen op een
breder systeem, op een supportsysteem, maar ook andere
mensen kunt helpen op hun pad.
Want in een steeds eenzamer wordende wereld vergeet
je dat wel eens.
Verbondenheid is wel iets wat heel belangrijk is
nog in het hele spectrum, absoluut.
Dus als we een generatie kinderen kunnen afleveren
die dat kunnen, dan staan we denk ik
een heel stuk sterker.
Dan hebben we het goed gedaan.
Dat gaan wij met elkaar, niet met z
'n tweeën alleen natuurlijk, maar wij gaan Ik
vond het wel een heel fijn gesprek.
Wij gaan onze bijdrage daar wel aan leveren.
Dat is toch een beetje wat wij doen
natuurlijk.
Wij hebben ook onze rol om te spelen.
Dit is blijkbaar ons talent en wat wij
moeten doen, maar zo heeft ieder zijn eigen
pad.
Ik geloof als meerdere mensen dit gaan doen,
beetje bij beetje, dat mensen zoals jij en
ik en mensen die dit beluisteren, want je
luistert niet zomaar naar zo'n gesprek natuurlijk,
dat we er met elkaar een mooiere wereld
van kunnen maken.
Doen we.
Dankjewel man.
Graag gedaan.
Leuk.
Dankjewel.