Subscribe
Share
Share
Embed
Podcastmaker Dide Vonk vraagt zich af óf en hoe kunst kan zorgen voor verandering. Zij spreekt met verschillende makers die vanuit sociale betrokkenheid manieren zoeken om blikken van hun publiek te verruimen. Ze betrekken bij hun projecten gewone mensen uit de samenleving, zoals jij en ik.
Dit is een podcast van het VriendenLoterij Fonds, geproduceerd door De Makers Podcast. De kunst- en cultuurinitiatieven uit de podcast hebben steun gekregen van het fonds.
Hier vind je elke twee weken een nieuwe aflevering van het derde seizoen én alle afleveringen van seizoen 1 en 2 van Wij zijn kunstenaar.
Kan kunst blijvende verandering teweegbrengen? Volg Wij zijn kunstenaar, dé podcast over kunst en mis geen aflevering!
Presentatie & editing: Dide Vonk
Audiodesign: Sonya Vos
Muziek: David Schwarz
Beeldmaker: Teddy Cornelisse
Meer over het VriendenLoterij Fonds: www.vriendenloterijfonds.nl
WZK3.2 Wiedewold
Siart
En dat is denk ik ook wat van kunst is. Eigenlijk met kunst zeg je van we vragen meer tijd, maar in die tijd gaan we de diepte in. Dus het wordt genuanceerd, het wordt een volledig verhaal. Dus we proberen je mee te nemen van laten we ons echt verdiepen hoe het zit.
Dide
Welkom bij Wij zijn Kunstenaar. In deze podcast gaan we op onderzoek uit hoe en of kunst kan zorgen voor verandering. Mijn naam is Dide Vonk en ik spreek met kunstenaars die onze wereld kritisch bevragen. Ze betrekken bij hun projecten gewone mensen uit de samenleving, zoals jij en ik.
Nick:
Ik denk als we gewoon beter gaan kijken dat je ook wel heel veel plekken ziet dat boeren gewoon wel echt bijdragen leveren. Alleen het is soms gewoon heel moeilijk als boer ook om het uit te leggen wat je doet.
Dide:
In tijden van polarisatie en onbegrip vraag ik me soms af hoe komen we ooit weer tot elkaar? Gelukkig hebben de makers en deelnemers die je zult horen daar wel oplossingen voor.
Siart:
Wat speelt in de samenleving en de problemen die mensen zien die zijn universeel. Het maakt dus niet uit of het in een dorpje met 500 inwoners is of in een stad met 500.000 inwoners.
Dide:
De initiatieven uit deze serie hebben steun gekregen van het Vriendenloterijfonds. Is het een illusie om te denken dat kunst echt iets kan veranderen? Of maken deze projecten daadwerkelijk verschil? Dat hoor je in Wij zijn kunstenaar.
Nikki:
Vroeger dacht ik altijd, je moet ergens zo staan. En dat vind ik nog steeds. Maar het is soms ook goed om gewoon iets anders te begrijpen. Dus die nuance te snappen en dan pas te denken, maar ik sta toch daar en daar voor. Ja natuurlijk.
Dide:
Deze aflevering gaat over het project Wiede Wold. Toen de gemeente De Wolde in 2023 werd uitgeroepen tot culturele gemeente van Drenthe, werd er een enorm ambitieus plan gemaakt. Een grote cultuurmanifestatie van meer dan 100 dagen lang op allerlei verschillende plekken in De Wolde. Met een streekprogramma, designroute en een recyclebare afvalkathedraal waar een voorstelling in werd gespeeld. Allemaal rond het thema de toekomst. Theatermakers, kunstenaars en designers gingen samen met de Woldenaren op onderzoek uit. Wat is de toekomst van ons platteland?
Nikki:
Waar is die nou? Nou hier: “de verbindende factor is dat we allemaal van de natuur houden.” “Zoek naar een oplossing die je zelf nog niet weet.”
Die vond ik ook heel mooi. “Het is niet zwart wit, overal zit nuance in." “Laat de bodem gezonder achter dan dat je hem aantreft.”
Dus ook wel echt voor de toekomst. Iedereen heeft wel echt nagedacht over de toekomst.
Dide:
Je hoort ontwerper Nikki Gonnissen. Voor de designroute van Wiede Wold maakte ze met de input van boeren en landschapsbeheerders een installatie over hun toekomstbeelden.
Nikki:
“Diep van binnen zoeken we naar zingeving en vragen we ons af wat ons doel op deze aarde eigenlijk is.” Ja het ging ook best wel ver, het was ook een tempel.
Dide:
Ook spreek ik met Nick van den Pol. Hij is boer en opende drie jaar geleden het ambacht. Verder vinden we het goed om zowel qua zorg maatschappelijke waarde te leveren, als dat we ook met het boerderij hier bij het ambacht kunnen laten zien waarom boeren bepaalde dingen doen. Daar hoor je zo meer over. Maar ik begin bij Sjart Smit in Groningen. Hij is geen onbekende in de cultuurwereld. Hij was de afgelopen vijf jaar directeur van Oerol. En dit jaar was hij projectleider bij WiedeWold.
En hoe kwam dat project op je af, weet je dat nog?
Siart:
Zeker, ik werd gebeld door Joran. Joran is de zakelijke directeur van de Peer Group, die een belangrijk onderdeel zijn van Wiede Wold. Ze hebben voorstellingen uitgepost gemaakt. En zij zei, zie je het, help. We hebben dit project en de deadline is naderen. En er is iemand weggevallen en we hebben wat nodig die eigenlijk zo'n project begrijpt en die weet hoe het in de cultuur werkt. En heb jij tijd en zin? Ik zei, geen idee. Ja, niet zo heel veel tijd, maar stuur het plan toe. En dan lees ik het wel. En toen las ik het plan en was ik eigenlijk meteen gegrepen. Toen dacht ik, oh hier wil ik nog wat tijd voor maken.
Dide:
En waarom was je gegrepen door dat plan?
Siart:
Ja, ik vond de omdraaiing eigenlijk interessant. Want de Wolden is culturele gemeente van Drenthe. En zij hebben zich vrij ambitieus getoond. Ze hebben Blue Yard, een bekende organisatie, gevraagd van schrijven een plan voor ons. En dat is best een groot en ambitieus plan. Maar de omdraaiing is eigenlijk te zeggen, we zetten het platteland centraal. We gaan vanuit hier werken. Dus de Wolden, wij, een plattelandsgemeente, is nu het centrum van de wereld. En van daaruit gaan we een cultureel project maken. En eigenlijk vanuit die plek werken en zeg ik, kom nou hier. En laten we hier op ontstaan en kijk wat er dan gebeurt. En kijk hoe je van daaruit, zeg maar, de problemen in de wereld tegemoet treedt of de problemen hier. Dat vond ik een interessante omdraaiing. En zeker een soort brutale omdraaiing. Om te zeggen, nu zijn wij even het centrum van de wereld. Dus dat pakte mij meteen.
Dide:
En wat was je verwachting van tevoren? Want jij komt uit Hoogeveen.
Start:
Ja, ik ben daar geboren. En ik zet dat schaamteloos in. En ik heb er eigenlijk bijna niet gewoond.
Dide:
Dus jij had ook nog niet een heel duidelijk beeld van wie zijn nou die Woldenaren?
Siart:
Nee, totaal niet. En de enige is, ik weet het wel, mijn opa die werkte in dat gebied. Dus dat was voor mij extra motivatie om dit te doen. Want ik kende het totaal niet. Maar ik heb wel kleine gemeenschappen. En als ergens iemand het gevoel heeft dat je daarheen komt en zegt... ik weet wel even hoe het hier moet, dan stopt alles. Dus het gaat ook heel erg over dat je juiste toont. En dat je respect hebt voor wat er gebeurt. En dat je zegt, wat is hier mogelijk?
Dide:
De Wolden is een gemeente in het zuidwesten van Drenthe. Samengesteld uit ongeveer 15 dorpen met in totaal zo'n 25.000 inwoners. Het doel is in die zin een beweging brengen. Een verandering tot stand brengen. Dus hoe kun je cultuur stimuleren in een gemeente. En hoe kun je gelijktijdig mensen met elkaar in aanraking brengen die dat van nature niet doen. En van daaruit misschien ook hun beeld over hoe is een boerenbedrijf, hoe is het platteland, wat vind ik, wat vind jij aanpassen. Door dat ze in de omgeving zijn, in gesprek zijn, in contact zijn. En misschien een iets genuanceerde beeld krijgen dan toch meestal een redelijk zwart-wit beeld wat vanuit de media wordt voorgeschoteld. Dus dat was eigenlijk het doel van Wiede Wold. En daar is bedacht van, maar hoe doe je dat dan? Door als je echt een aantal ambitieuze culturele projecten tot stand wil brengen, dan moeten mensen met elkaar gaan samenwerken. Want het moet hier ontstaan, ze moeten eruit komen. En dat gaat niet altijd vanzelf. Maar het is wel op alle vlakken gelukt. En iedereen die nu meegedaan heeft denkt van, ja, ik wil eigenlijk wel meer.
Dide:
Het thema van Wiede Wold is de toekomst van het platteland. Waarom is daarvoor gekozen?
Siart:
Het grappige is eigenlijk dat de eerste aanzetten daarvan, die waren al gemaakt voordat het Grote Boerenprotest ontstond. Dus dat is een soort samengekomen. Maar het is in ieder geval een poging om de toenemende polarisatie af te laten nemen. En de toekomst van het platteland is omdat we weten van, ja, er zijn uitdagingen voor onze wereld. Hoe gaan we dat doen? En als je dan in zo'n gemeente als de Wolde werkt, zie je eigenlijk dat bijna iedereen daar op zijn eigen manier mee bezig is.
Dide:
Wie dat ook ontdekte is Niki Gronissen. Ik zoek haar op in Amsterdam. Ik was al vaak langs dit indrukwekkende zebra-achtige pand gefietst op de Wibautstraat. Dat blijkt te zijn gemaakt door Nikki's ontwerpbureau Thonik. Al meer dan dertig jaar maken ze visuele identiteiten voor grote organisaties. En blijkbaar dus ook hun eigen kantoor.
Hallo? Hoi, Dide hier voor de podcast. - Ja, kom binnen.
Wat dacht je toen ze met die vraag bij jou kwamen?
Nikki:
Ja, meteen hartstikke leuk. De toekomst van het platteland is natuurlijk een urgente gegeven en een heel belangrijk thema. Maar op dat moment toen ze mij vroegen, dat is meer dan een jaar geleden, was het ook het moment dat de boerenprotesten in volle gang waren. En de vlaggen, de Nederlandse vlaggen natuurlijk overal omgekeerd langs alle snelwegen en in de weilanden stonden. En die vlag, ja ik ben ontwerper, grafische ontwerper, en die vlag is natuurlijk een enorm heftig symbool. Ik vond het eigenlijk best wel sterk in het begin. Ik dacht zo, dat is slim gevonden. Want ja, we weten met zo min mogelijk middelen is het vaak gewoon heel krachtig communiceren en dat deden ze wel. Maar we hebben ook gezien dat het een grote groep verbond, de boeren en de mensen op het platteland, maar ook heel veel boosheid opriep die vlag bij heel veel mensen. Ook wel bij mijzelf. Ik had op een gegeven moment ook zoiets van, kom op, ga door, het is weer mooi geweest. Maar dat gaf wel ook aan dat er wel diep problemen zijn. En ik dacht van, goh ja, wil ik hier aan bijdragen? Ja, daar wil ik aan bijdragen, want je wil natuurlijk nooit een deur dicht doen. We zitten hier midden in Amsterdam, in een prachtig pand midden in de stad. Wat was jouw verwachting vooraf van hun beeld van de toekomst? Nou, daar had ik ook werkelijk geen idee van. Ik denk dat ik als Amsterdammer, net zoals denk ik vele stedelingen, helemaal niet weten wat daar speelt. En dat je daar ook niet echt bij stilstaat. Zo ook zij ook niet bij ons. Ik bedoel, dat heb ik ook gehoord in de gesprekken die ik gevoerd heb. Dus ik had er eigenlijk niet zoveel verwachtingen van. Ik was wel, moet ik wel eerlijk zeggen, een beetje zo van, oh, maar ik vind het best wel spannend. Ik vind het niet fijn om met boze boeren te gaan praten. Daar zag ik tegenop. Die toekomst gaat over de volgende generaties, het gaat over onze kinderen en over iedereen's toekomst daarmee. Dus dat zou heel fijn zijn als dat op een positieve manier kan. Die kloof tussen van alles wat er speelt wordt steeds groter. Zo ook dus de kloof tussen platteland en stad. En toen dacht ik van, nou dan wil ik het daar ook over gaan hebben.
Dide:
Omdat de omgeving en de inwoners centraal staan, krijgt Nikki samen met de andere designers vele rondleidingen en ontmoetingen in de wolden.
Nikki:
Vanuit die rondleidingen kwamen we in een dorpje, dat heet Echten. Prachtig dorpje. En daar stond op een groot weiland een hele mooie duiventil. Een wit, vierkant gebouwtje van vier bij vier bij vier van hout. En dan zo'n heel mooi dakje met drie lagen duivengaten erin. Als je daar ook bent, dan vertraagt ook letterlijk je aandacht. Dus je gaat echt anders kijken. Je kijkt naar de dieren, de beestjes, het klinkt heel tuttig. Maar ook zo'n duiventil is dan opeens heel mooi. En ik was natuurlijk toch wel bezig met die omgedraaide vlag en dat ik ook echt iets met de boeren wilde doen. En toen dacht ik, ja die duiven die zijn natuurlijk, en ze staan voor vrede enzovoort. Dat is leuk, mooi meegenomen. Maar ze brengen ook maar één boodschap terug naar huis. Want dat weten we van duiven, van vroeger van duivenpost. Die duiven, dan was de mensen op de paarden, die zeiden van nu moet die boodschap helemaal daar naartoe gebracht. En dan vlogen die duiven feilloos naar hun huis en dan kon je die boodschap lezen. En dat is natuurlijk totaal anders dan tegenwoordig, waarin we allemaal op Instagram en Facebook zitten te tweeten. En op X en allerlei dingen roepen zonder dat je eigenlijk weet waar het over gaat. Dus je krijgt van alles binnen, maar je kan eigenlijk bijna geen mening meer vormen. En toen dacht ik, eigenlijk is het nog wel zo gek niet dat je gewoon rustig de tijd neemt en probeert één boodschap te formuleren. En toen dacht ik, dat is wat ik de boeren ga vragen. Wat is jullie boodschap voor de toekomst?
Dide:
Samen met fotograaf Maurice Boyer gaat ze langs bij dertien boeren en landschapsbeheerders. Omdat de duiventil in Echten een rijksmonument is en er niet aan gesleuteld mag worden, wordt hij volledig nagebouwd door studio Corvers. Aan deze nieuwe duiventil worden in lange linten van vlaggenstof de opgehaalde toekomstboodschappen opgehangen.
Nikki:
Toen zijn we gegaan, Maurice en ik, met ons schema in de hand. Drie dagen, helemaal volgeplempt. Maar het was superleuk, echt helemaal te gek.
Dide:
Want stond iedereen gelijk te springen om mee te doen?
Nikki:
Eigenlijk wel, ja. Iedereen stond er open voor.
Dide:
Ze dachten niet, wie is deze vrouw uit de stad?
Nikki:
Dat dachten ze wel. Ja, nee, dat wel. Dat heb ik later een beetje teruggehoord. We dachten, er komt een meisje uit Amsterdam, wat gaat die nou weer? Dus dat heb ik wel teruggehoord, dat ze allemaal wel zoiets hadden van 'het zal wel'. Maar eigenlijk gaandeweg het gesprek, ja, dan valt dat helemaal weg. Want het is gewoon echt heel bijzonder om op al die boerenerven te komen en te zien hoe ze hun levens inrichten. Ieder voor zich en hoe verschillend. Want dat is ook echt wat ik merkte. Je kan helemaal niet zeggen 'de boeren'. Net zoals je niet kan zeggen 'de mensen uit de steden'. Er zijn zoveel nuanceverschillen. Wat er wel allemaal hetzelfde is, is dat ze elkaar steunen. Wij zijn boer. Want ze zijn trots om boer te zijn. En dat is natuurlijk ook logisch. Ze zeggen ook, wie ben ik om iemand anders af te vallen? Want we weten dat we allemaal hartstikke hard werken. En dat doen ze ook, want ze werken allemaal 24 uur per dag. Ze zijn zes, zeven dagen in de week. En ook velen zijn ook bezig met innovaties voor de toekomst. En zien wel degelijk dat er van alles moet veranderen. Willen we naar een duurzame toekomst voor ons allemaal.
Dide:
Een van die boeren is de 28-jarige Nick van den Pol. Hij is geboren in het melkveebedrijf van zijn ouders. En zijn vrouw Rosa komt uit de zorg. Samen zijn ze drie jaar geleden het Ambacht gestart.
Hallo! Ik ben er al!
Nick:
We zijn bij het Ambacht Ruinerwold. Zoals het al zegt, in Ruinerwold in Drenthe. En we hebben hier een dagbestedingslocatie voor jongeren en volwassenen met een verstandelijke of misvoudige beperking. En ouderen met een zorgvraag. En wat ons concept uniek maakt is dat onze deelnemers meewerken in de verschillende onderdelen. Dus dat is de vestwinkel, de brasserie, de bierbrouwerij, de werkplaats en de bloemenwinkel. En af en toe gaan we ook een dagje werken op de boerderij. En verder vinden we het gewoon goed om zowel qua zorg daar een maatschappelijke waarde te leveren. Als dat we ook met het boerderij hier bij het Ambacht kunnen laten zien waarom boeren bepaalde dingen doen.
Dide:
Ja, want jij bent opgegroeid op een melkveebedrijf. Ja, dat klopt. Kan je me daar iets over vertellen? Hoe is het om daar op te groeien? Hoe vond je dat?
Nick:
Ja, ik vind het geweldig. Ik weet ook niet anders. Dus zolang ik weet wil ik eigenlijk ook wel boer worden. En ben ik nu ook. Wil ik nog steeds voor de toekomst. Ik hou van het buitenleven, het boerenleven en alle reuring die het met zich meebrengt.
Dide:
En je zegt ik ben boer. We zijn hier nu bij het Ambacht. Hoe zit dat dan?
Nick:
Ik denk dat iedereen wel weet dat de landbouwsector de laatste jaren onder discussie valt. Wat is de goede toekomstweg die we moeten gaan? En een paar jaar geleden, of ik denk toen ik zeg maar in mijn studietijd zat, denk je vaak aan meer koeien melken, dat dat de toekomst is. En een paar jaar geleden heb ik voor mezelf besloten dat dat niet het doel van ons is. Om alleen maar meer koeien te melken. En dat we het juist wat breder willen opzoeken. Of meer richting de verdieping. En vandaar dat wij een aantal jaar geleden zijn begonnen met kijken van oké, wat kunnen we dan wel doen op ons bedrijf?
Dide:
En je zei net op het begin, vaak is het beeld van, ja, hoe breid je uit meer koeien? Waarom wilde jij dat niet?
Nick:
Ja, de vraag is waarom wil je meer koeien melken? We vroegen ons dat elke keer. We melken nu 120 koeien, dat is een mooi aantal. Word je dan gelukkiger van 240 koeien bijvoorbeeld? En we zien in Nederland dat het boeren telkens moeilijker wordt. Dus wij hebben gezegd, op onze locatie waar we zitten, vinden wij dit een mooi aantal.
Dide:
Wat ook heel bijzonder is aan het melkveebedrijf van Nick en zijn ouders, is dat ze een langdurige samenwerking zijn aangegaan met Staatsbosbeheer. Hoe is die samenwerking met Staatsbosbeheer ontstaan?
Nick:
Die is ontstaan uit een conflict. We zagen op een gegeven moment dat je de communicatie niet goed verliep. Dat hij wat kortzichtig was, vonden wij. En we hadden al snel het gevoel van, als we nou beter met elkaar gaan overleggen, en elkaar beter gaan begrijpen, dat je dan verder komt. Dus ik denk dat het voor ons belangrijk was, oké, hoe zit natuurbeheer in elkaar? Waarom wil Staatsbosbeheer op een bepaalde manier land beheren? Die doen dat niet zomaar. En Staatsbosbeheer, aan de andere kant, kan wat meer inzicht gebruiken in wat voor onze boeren belangrijk is. Dus wat voor gewas hebben wij nodig voor onze koeien? Wat is haalbaar voor ons in het beheer van land? En toen we die twee eigenlijk goed hadden afgestemd, dan zie je dat je beter kan communiceren en daardoor beter kan samenwerken.
Dide:
En hoe heb je dat dan aangepakt als je merkt van, hé, er zit een soort kortzichtigheid, zij begrijpen ons niet helemaal en wij misschien hen ook niet helemaal. Hoe praat je dat uit met elkaar?
Nick:
Met elkaar gesprekken aangaan. Eigenlijk eenvoudiger of moeilijker is het niet. En vragen stellen aan elkaar. Dus ik denk als je naar elkaar uitspreekt van, wij willen gewoon oprecht met elkaar beter samenwerken, dat is zowel voor jullie als voor ons belangrijk, dat ik denk dat daar al snel waardering voor is. Niet alleen met Staatsbosbeheer, maar ik denk dat dit algemeen geldt. En ik denk als we gewoon beter gaan kijken, dat je op wel heel veel plekken ziet, dat boeren gewoon wel echt wel een bijdrage leveren. Alleen het is soms gewoon heel moeilijk als boer ook om het uit te leggen wat je doet. Dus wij hebben hier natuurlijk geluk dat wij, wat we doen aan natuurbeheer en landschapsbeheer, dat we dat via onze winkel kunnen uitleggen. Maar als je als boer je producten gewoon aan bijvoorbeeld Friesland Campina verkoopt, dan is het natuurlijk heel moeilijk om je eigen unieke verhaal uit te leggen.
Dide:
En waarom is dat zo belangrijk om dat verhaal uit te leggen?
Nick:
Ja, dat mensen begrijpen dus waarom je bepaalde dingen doet. En dus niet dat boeren per se roepen om nog meer waardering. Alleen je merkt natuurlijk in de discussies door het land heen, dat er ook vaak geroepen wordt of onbegrip wordt. En dan lijkt het net alsof je als boer niet wil, dat je niet wil bijdragen aan de problemen die er spelen. Maar ik denk dat elke boer heel graag wil bijdragen aan de maatschappelijke problemen. Alleen dat je heel vaak gewoon knel zit. Tussen bijvoorbeeld het stimuleren van biodiversiteit en het reduceren van je CO2-voetprint. Dat zijn twee hele grote maatschappelijke uitdagingen, maar die op een boerenbedrijf vaak lijnrecht tegenover elkaar staan. Dus dat kan je alleen oplossen door gesprek te gaan met andere ketenpartijen en te laten zien wat je doet.
Dide:
Terug naar Wiedewold. Want de samenwerking tussen bewoners en organisatie verliep niet altijd vlekkenloos. Zoals bij de opbouw van de afvalkathedraal. Een gigantische constructie van gerecycled materiaal, die na afloop weer volledig is hergebruikt. Maar bij het opbouwen ging het bijna mis.
Siart:
Vanuit de gemeente Koekangerveld was door dorpsbelangenraad gezegd van: Kom dat maar hier doen. Dus toen kwamen ze daar, mensen van NICE, dat is de groep die de afvalkathedraal heeft gebouwd, en mensen van Peer Group die de voorstelling gingen maken, om voor het dorp te praten en te zeggen wat leuk dat we dit hier mogen komen doen. En toen zei de helft van het dorp, maar daar hebben we helemaal geen zin in en dat is niet met ons overlegd. Dus dat was een hele, hele vreemde start. Een deel van het dorp had bedacht van, ja, de Wolde, laat het nou maar een keer hier gebeuren. En wij zeggen, laat het maar hier plaatsvinden. Dus op basis daarvan ging iedereen daarheen van we zijn welkom. En dat bleek maar deels waar. Er zijn mensen die altijd iets nieuws willen, maar er zijn ook heel veel mensen die zeggen, hou het maar lekker zoals het is en die in principe niet zitten te wachten op nieuwe ideeën of veranderingen.
Dide:
Later bleek gelukkig dat de meeste inwoners toch wel heel enthousiast waren.
Siart:
Ze hadden dan vrijwilligers nodig en ze hadden 150 plekken, max. Er waren 250 aanmeldingen en er wonen 400 mensen. Dus dat is best wel, dat iedereen er toch, als het er is, ja, dan wil ik er ook onderdeel van zijn. En nu zeggen ze ook van nou eigenlijk is het wel leuk om over twee jaar zelf ook weer zoiets te doen of te kijken wat we weer kunnen organiseren. Dus je merkt dan wel dat dat dan is ontstaan en dat juist dat je toch samen iets realiseert, dat dat wel een energie oproept. Klinkt een beetje cheesy, maar verbroedert het dan toch.
Dide:
Maar dan alsnog, hoe zorg je dat je die binding aangaat met de Woldenaren en dat het ook voelt alsof het hun project is?
Siart:
Nou ja, kijk, dat is voor een deel gelukt en voor een deel ook niet. Zoals in de hele samenleving dat een deel van de bevolking helemaal niet zo geïnteresseerd is in cultuur. Tenminste, dat denken ze, hè. Want als je echt naar het leven kijkt, dan is dat niet waar. Want iedereen, je leven is doordrenkt daarvan. Alleen, we worden vaak weggezet van onzin, daar gaat veel geld naartoe. Dus een deel van de Woldenaars zal dat hier ook gedacht hebben. Maar een ander deel die actief meegewerkt heeft, heeft dus wel gezien van daar waar samengewerkt is, is het echt gelukt. Zo heb je bijvoorbeeld ook, voor Atropos, een voorstelling, een textielatelier is ontstaan waarbij alle kostuums zijn gemaakt en dat soort dingen. Die was er niet en nu zeggen ze ja, we willen door. Dit is leuk, wat kunnen we meer maken? Dat zijn heel ontstaande zaken. Maar als je de echte binding wil, dan is er nu een project gestart en dan moet je daar eigenlijk doorgaan. Want we hebben nu natuurlijk geleerd wat goed is gegaan en wat niet goed is gegaan. Dus ja, dat is nu wel de vraag. Of het eenmalige was, of dat het echt het begin is van een verandering, dat weet je pas af en toe ja.
Dide:
Ik ben heel benieuwd wat Nicks toekomstbeeld was voor in de installatie van Nikki.
Nick:
Geen idee meer. Nee, ik heb een gesprek gehad met Nikki en het was een hartstikke leuk gesprek, dat weet ik nog. We hebben over alles en nog wat gepraat. Maar je merkt dan dat je dan gewoon heel snel weer teruggaat in de reuring van de dag. Ga je weer door, zijn er genoeg dingen te regelen?
Dide:
Merkte je dat er, ja misschien hier in de buurt, dat het leefde of dat mensen ermee bezig waren?
Nick:
Ik denk dat er heel veel mensen uit de Wolden mee bezig zijn geweest. Ik heb wel heel veel mensen gehoord die ook naar de tentoonstelling geweest zijn. We zijn natuurlijk echt een plattelandsgemeente, dus ik denk dat kunst niet bij iedereen heel leeft. Ik weet ook niet hoe het in de stad is hoor, maar dat is een beetje een vooroordeel misschien. Dus ik weet dat wel heel veel mensen het, nou ja, of een bijzondere ervaring vonden, of iets wat wel bijgebleven is, zou je maar zeggen.
Dide:
En inderdaad, je zegt dat kunst misschien niet per se heel erg leeft. Hoe zit dat bij jou?
Nick:
Ja, ik heb niks met kunst, dus dat is misschien ook makkelijk zeggen. Daarom denk ik niet dat het een goed voorbeeld is. Wij zijn natuurlijk heel erg gewoon bezig met onze eigen ding. Dat hoort misschien bij het opstart van de bedrijf. Ik denk dat over vijf jaar dat je misschien weer wat breder kijkt. Wij proberen nu soms ook wel expres onze blik zo klein mogelijk te houden. Dus misschien dat je dan ook wat weinig zulke dingen opzoekt.
Dide:
Logisch dat de aandacht van Nick als jonge, ambitieuze ondernemer nu even ergens anders ligt. Maar toch vind ik het grappig. We zitten in een prachtig vormgegeven winkel. En als ik kijk op de Instagram pagina van het ambacht, zie ik juist dat ze tal van culturele dingen organiseren hier in het dorp.
Nick:
Ja, dat was ook een van onze belangrijkste punten. We heetten natuurlijk het Ambacht. Maar als je landelijk kijkt, dan zie je dat heel veel pure ambachten de laatste jaren verdwenen zijn. Het is heel moeilijk voor een bakker of een slager of andere specialistische winkels om in een dorp te overleven. Er zijn heel veel dorpen en mag je blij zijn als je nog een supermarkt hebt. Toen we eigenlijk op deze plek kwamen en gingen spreken met alle buren hier, toen viel het ook wel op hoeveel winkels hier vroeger hadden gezeten. Slagers, bakkers, dat eigenlijk alles verdwenen is. En juist die kleine winkeltjes en dat je dingen organiseert, of een keer iets grappigs of iets ludieks, dat maakt een dorp levendig.
Dide:
Gelukkig vindt Nick het feit dat Wiedewold is georganiseerd dus wel een enorme aanwinst. Tijdens ons gesprek voel ik in alles zijn bevlogenheid en toekomstvisie. Ik kan me goed voorstellen dat Nikki enorm geïnspireerd is geraakt van al haar gesprekken. Maar hoe was het voor de mensen aan de andere kant van de tafel om hun verhaal te delen?
Nikki:
Uiteindelijk vonden ze het volgens mij heel leuk, want eigenlijk bleven we overal langer hangen dan dat in het schema stond. Het was gewoon zo interessant en zij vonden het ook heel leuk. En ik merkte ook dat je hoeft maar toch ze te laten praten en hun verhaal te laten doen, dan merk je dat ze ook weer open naar mij stonden of naar ons stonden. Dus dat is juist heel erg leuk, omdat ze zich gehoord voelden. En ook bijvoorbeeld de jager was best wel... Ik had een jager erbij. Die was in het begin heel erg gereserveerd, omdat er natuurlijk... Dan fiets je in je eigen buurt en dan roepen de mensen 'moordenaar'. Ja, dat is gewoon heel heftig. En als ik dan van hem hoor dat je schadelijk wild ook echt soms af moet schieten, omdat anders de balans kwijt is, dat is in het belang van ons allemaal, dan vind ik dat wel goed om te horen. En ik vond... Hij zei... Eigenlijk bij hem was het zelfs zo dat hij aan het einde ook zei 'Ja, eigenlijk weten wij ook niet wat er bij de westerlingen', want zo noemen ze ons, 'uit de stad speelt'. 'Daar zouden wij ook wel wat meer open voor kunnen staan.' Dat vond ik ook heel erg leuk.
Dide:
Dan is het moment daar. De designroute gaat van start en de duivendialoog kan worden bezocht. Maar bracht het ook echt dialoog op gang?
Nikki:
Als je dan naar binnen gaat, dan kom je ook in een soort intieme ruimte. En we hebben echt gemerkt dat mensen dan beginnen te praten over die onderwerpen. En ook al doordat ze buiten al rondom lopen en al die boodschappen zien van degene die dus ook op de foto's staan. Verder hadden we ook een tafeltje middenin gezet. En toen hebben we gekleurde linten, ook van vlaggenstof, neergelegd met stiften. Zodat mensen hun eigen boodschap daarop konden schrijven en die konden ze zelf aan de installatie knopen.
Dide:
Dus mensen konden hun eigen toekomstboodschap daar ook aan toevoegen? Ja. Dus het werd ook een steeds kleurrijker geheel?
Nikki:
Precies, ja. Het groeide echt. En dat was ook leuk om te zien, want ik ben er natuurlijk niet de hele tijd geweest. Maar ik kreeg nog wel aan het einde foto's doorgestuurd dat het steeds voller was. Dus dat was leuk.
Dide:
En hoe vonden de boeren het dan om hun foto's daar te zien hangen en hun boodschappen enorm groot op die vlaggen te zien? Dat heb ik ook wel teruggehoord, dat ze dat echt ook heel erg leuk vonden. Een aantal waren er bij de opening, anderen waren weer bij het rond de tafelgesprek. Er waren verschillende momenten. En ze waren ook trots. Eentje, de intensieve veehouder, kwam met zijn kindje en zijn vrouw en die hebben ook allemaal weer boodschappen op linten geschreven. Ze waren trots erop en ze vonden het ook volgens mij hartstikke leuk. Iedereen was er heel blij mee.
Muziek
Dide:
Op wat voor manier ben jij veranderd door dit project?
Siart:
Ja, toch ook wel dat ik merk dat ik wel op polarisatiegrond, want het Boerenprotest ben ik wel meegegaan. Ook in iets meer een anti-houding tegenover van het boerenbedrijf. En dat is wel bijgesteld. Dat is echt onterecht en dat neem ik mezelf wel kwalijk, want ik ben in een plattelandsopgeving opgegroeid. Dus ik had het beter moeten weten. Toen ik dacht, oh ja, ik ben toch daarin meegegaan. En ik heb eigenlijk uit het oog verloren dat het werkelijke probleem zit veel meer bij de agro-industrie. En bij de financieringstructuren en bij de regelgeving. Die staan veranderingen in de weg. Niet die boerenbedrijven die dat echt wel op een andere manier willen doen.
Dide:
Wat voor veranderingen heb je gezien bij de inwoners naar Wiedewold?
Siart:
Het meest concreet was misschien wel een soort ronde tafelgesprek die we gehad hebben. Waar dus een boerenbedrijf een wet houdt, die uit Nikki. Maar het ook toehouder, dus die zag van, hé, hier zitten zoveel verschillende mensen aan tafel met verschillende stampen. En er is een gesprek en ze luisteren naar elkaar en ze willen van elkaar weten hoe het zit. En ze zijn geïnteresseerd en ik dacht, ja, dit is eigenlijk waar het om gaat. En dan zie je van, dat de werkelijke belemmering van veranderingen is vaak regels, beleid, wetten. Terwijl de wil om het anders te doen is bij iedereen wel degelijk. En dat verhaal van hoe zit het nou werkelijk, hoe zitten nuance, laten we elkaar nou echt leren begrijpen. Dat probeer je met zo'n project te doen. En dat is denk ik ook wat de kracht van kunst is. En eigenlijk met kunst zeg je van, we vragen meer tijd, maar in die tijd gaan we de diepte in. Dus het wordt genuanceerde, het wordt een volledig verhaal. Dus we proberen je mee te nemen van, laten we ons echt verdiepen hoe het zit. Want alleen dan kom je tot oplossingen. En die kracht heeft kunst, want het brengt mensen samen en tegelijkertijd breng je ook mensen die zeg maar, oh, we gaan dit langer aan. En je kan daar op verschillende manieren, niet alleen met tekst, maar ook door te laten voelen, kan je dingen anders laten ervaren. En begrip kweken en juist de nuance gaan zoeken.
Dide:
Als ik hoor wat er allemaal op gang gekomen is, voelt het alsof dit project nog niet afgesloten is.
Nikki:
Ik zou hiermee door willen. Het is nog zo aan het begin. Ik voelde van de duivendialoog als installatie is een soort katalysator. Ik denk dat dat vanuit mijn vak is, dat je af en toe iets moet maken om het aan te zwengelen. Om de discussie te starten, gewoon te beginnen. En dit was een hele mooie aanleiding en er is een mooie installatie uitgekomen, denk ik. En nu moet het door. Want we zijn eigenlijk begonnen bij de bron, met de poten in de grond, letterlijk. Maar nu zouden we eigenlijk die verbintenis met het land moeten gaan maken. En ik hoop dat dat op een of andere manier gaat lukken. Want anders dan blijft het te klein. Hoewel ik heel blij ben met het kleine, want ik heb er zelf heel veel aan gehad en heel veel van geleerd. En ik vond het bijzonder. Als het hierbij blijft, is het voor mij een persoonlijke verrijking. Maar ik zou het zo graag nog verder willen brengen. Dat meer mensen dat ervaren en voelen. Dat eigenlijk alles wegvalt als je elkaar gewoon in de ogen kijkt. En als je meer de tijd neemt voor elkaar. En dat je met elkaar in gesprek gaat. En dat je elkaar begrijpt. Dat je denkt, oh ja, dat is jouw afweging. Ik snap het nu. En dan zou ik het liever nog... Die kloof tussen platteland en stad, tussen mensen, is nergens voor nodig. Laten we alsjeblieft het op een ander niveau oplossen. Namelijk in de politiek en bij de food and agri sector. En bij de banken die financieren. Want daar zit de macht. En daar zitten de problemen. Eigenlijk niet tussen de mensen zelf. Niet tussen ons en de boeren. De echte spelers zijn de supermarkten. De veevoerbedrijven. De inkoopbureaus van de supermarkten. En daar wordt het spel gespeeld.
Dide:
Ik hoor je hele bevlogenheid hierin. En het wordt ook eigenlijk politiek.
Nikki:
Ja, dat is het. En dat moeten we weg van. Wegblijven.
Dide:
Wat ik me wel afvraag is, wat is de rol van de kunst hierin? Op wat voor manier heeft jouw installatie... mensen toch ook weer op een andere manier laten kijken?
Nikki:
Ik heb er hele goede reacties op gekregen. Dat mensen het echt bijzonder vonden en heel verbindend vonden. En het leuke was, een van de boeren in het rond de tafel gesprek... zei aan het einde, wij dachten echt allemaal van... oh, daar komt dat meisje uit Amsterdam en die gaat ons woorden weer verdraaien. Maar dat is gewoon niet gebeurd. Er staat alles op die vlag. Dat is precies allemaal alles wat we echt gezegd hebben. Dus zorgvuldigheid is denk ik ook heel belangrijk. En dat je iedereen in zijn waarde laat. En ik denk dat dat mensen misschien wel gevoeld hebben. Dat het een oprechte poging is om verbinding aan te gaan. Ik vind dat kunst toch altijd een reflectie is van wat er in de samenleving speelt. En dit is dan een aanzet voor deze problematiek. Ja, meer naar elkaar luisteren en dat die kloof toch echt overbrugd wordt. Want ik vind dat echt, dat vind ik geloof ik het ergste toch. Dat we als mensen, mensen onderling, we voelen ons allemaal speelbal van iets anders. Terwijl iedereen gewoon keihard werkt en hoopt dat het voor hun eigen kinderen ook beter wordt.
Dide:
Dank voor het luisteren naar Wij zijn Kunstenaar. Dank Siart, Nikki en Nick. De volgende aflevering gaat over het project 'Draden van ons Nederlandse slavernijverleden'. Elf kunstenaars uit elf provincies krijgen de opdracht een ontwerp te maken voor een wandkleed. Deze ontwerpen zijn gebaseerd op wetenschappelijk historisch onderzoek naar het koloniale slavernijverleden van de betreffende provincie. Samen met inwoners worden deze wandkleden gemaakt, van maar liefst 35 meter lang. Dit zorgt voor verbinding, creativiteit en voor nieuwe kennis over ons Nederlandse slavernijverleden. Daarover volgende keer meer.
Abonneer je op Wij zijn Kunstenaar om niks te missen. De initiatieven die belicht worden in de podcast krijgen steun van het Vriendenloterijfonds. Mogelijk gemaakt door de deelnemers van de Vriendenloterij. Meer weten over de mooie projecten die zij ondersteunen? Ga naar vriendenloterijfonds.nl
Deze podcast is een productie van De Makers Podcast en werd gemaakt door mij, Dide Vonk. De muziek die je hoort is van David Schwarz en de audiomixage is gedaan door Sonya Vos.